Σοφία Λαλοπούλου, Μπεν Μάτσας, Μιχάλης Μπαρτσίδης, Ελένη Μπέλα, Μαρία Μποντίλα
Χρήστος Νασιόπουλος, Φωτεινή Τσιμπιρίδου, Ελένη Χοντολίδου.
Για το βιβλίο έγραψαν: «Ζωή, Λόγοι, Πολιτικές Στον καιρό της Κρίσης:
Μικρή συμβολή στο διάλογο με το Κοινωνικό Εργαστήριο Θεσσαλονίκης
Η κρίση που ζούμε εδώ και τέσσερα πλέον χρόνια δεν έφερε μόνο φτώχια και απόγνωση. Ανέδειξε ακόμα μια προϋπάρχουσα ιδεολογική και θεωρητική φτώχεια και ένδεια, που δεν χαρακτηρίζει μόνο το σινάφι των απολογητών των μνημονίων. Χαρακτηρίζει επίσης και τους διανοούμενους, και τους συλλογικούς διανοούμενους που αναφέρονται στην Αριστερά ή σε οποιοδήποτε τέλος πάντων όραμα κοινωνικής χειραφέτησης. Σε κάποιο βαθμό, χαρακτηρίζει ακόμα και τις διάφορες εκδοχές του μαρξισμού, τουλάχιστον στο βαθμό που αυτές αντιλαμβάνονται την κρίση σαν μια απορρύθμιση των δημοσιονομικών μεγεθών και εστιάζουν αποκλειστικά σ’ αυτήν, ή την αντιλαμβάνονται σαν αποτέλεσμα της προσχώρησης / υποταγής της εγχώριας πολιτικής ελίτ σ’ ένα παιγνίδι κερδοσκόπων ή έστω σε μια στρατηγική που έχει το ονοματεπώνυμο της Άνγκελα Μέρκελ.
Το Κοινωνικό Εργαστήριο Θεσσαλονίκης, παρότι οργανώθηκε πολύ νωρίτερα από την εμφάνιση της σημερινής κρίσης, συγκροτείται από κοινωνικούς ακτιβιστές και διανοούμενους που έχουν κάθε λόγο να μην βολεύονται από τέτοιες εύπεπτες αναγνώσεις της κρίσης. Στις αναλύσεις τους θα συναντήσουμε προβληματισμούς όχι μόνο για την ερμηνεία του φαύλου κύκλου λιτότητας και μνημονίων στην οποία έχει εμπλακεί η ελληνική κοινωνία, αλλά και άλλων ερωτημάτων που στρέφονται γύρω από το ζήτημα των μετασχηματισμών της ελληνικής κοινωνίας που θέτει σε κίνηση ο μηχανισμός της κρίσης. Μετασχηματισμών στο επίπεδο των θεσμών, του λόγου των πολιτικών οργανωμένων φορέων, αλλά και της κοινωνικής συνείδησης, των εκατομμυρίων ανθρώπων που καλούνται να επιβιώσουν εν μέσω της κρίσης.
Ο τόμος Ζωή, λόγοι, πολιτικές στον καιρό της κρίσης (εκδόσεις Ένεκεν Θεωρίας, Θεσσαλονίκη, 2013, σελ. 158) συγκεντρώνει τις εισηγήσεις της ομώνυμης ημερίδας που οργάνωσε το Κοινωνικό Εργαστήρι Θεσσαλονίκης τον Ιούνιο του 2012, στο μεσοδιάστημα μεταξύ των δυο εκλογικών αναμετρήσεων, και στο κλίμα του αυτονόητου ενδιαφέροντος για τις ανατροπές που εγκυμονούσε όλη η προηγούμενη περίοδος που σφραγίστηκε από το «κίνημα των πλατειών», με τη γνωστή μαχητικότητα και τον αυθορμητισμό του. Τις συνολικά δώδεκα εισηγήσεις της ημερίδας υπογράφουν οι Ν. Βουλγαρόπουλος, Α. Γαβριηλίδης, Μ. Εμμανουηλίδης, Θ. Σδούκος, Α. Καρδασιάδης, Σ. Λαλοπούλου, Μπεν Μάτσας, Μ. Μπαρτσίδης, Ε. Μπέλα, Μ. Μποντίλα, Χ. Νασιόπουλος, Φ. Τσιμπιρίδου, Ε. Χοντολίδου.
...
Το πρώτο στοιχείο που χαρακτηρίζει τις εισηγήσεις της ημερίδας ως σύνολο είναι ένας πολύ σφικτός εσωτερικός διάλογος που τις συνέχει. Όπως γράφουν οι οργανωτές της ημερίδας στο εισαγωγικό σημείωμα της έκδοσης, «Το εργαστήριο εργάζεται συλλογικά με ομαδικότητα, όπως όλοι οι χώροι “κριτικής δημοσιότητας” πλέον στις μέρες μας, για την προετοιμασία των εκδηλώσεών του, με εσωτερικές συζητήσεις, από τις οποίες έχουν εξαχθεί και όλα τα στοιχεία τα οποία εκθέτουμε εδώ. (…) Αυτή η μεθοδολογία είναι το στοιχείο της ωριμότητάς μας, σ’ αυτό έχουμε κατασταλάξει. Αν μας ενδιαφέρουν οι πολιτικές από τα κάτω, δεν έχουμε παρά να μιλήσουμε, να αναλύσουμε και να συζητήσουμε εμπειρίες και βιώματα κοινωνικά, πολιτικά, κλπ. Υπ’ αυτή την έννοια, η μεθοδολογική μας επιλογή συνίσταται στη συνάρθρωση γνώσης και πολιτικής, σε αντίθεση με την παλαιότερη, θετικιστική διάκριση θεωρίας και πράξης. Είναι σύνηθες να αναπαράγεται μια θετικιστική διάκριση: “από εδώ ο θεωρητικός, από εκεί οι ακτιβιστές”, ενώ το στοίχημα είναι τα δυο αυτά στοιχεία να συναρθρωθούν».
Το δεύτερο στοιχείο που χαρακτηρίζει τις εισηγήσεις αυτού του τόμου ως σύνολο είναι ασφαλώς οι προνομιακές σχέσεις που διατηρούν πολλές, αν όχι οι περισσότερες απ’ αυτές με το ρεύμα (ή τα ρεύματα) της σύγχρονης θεωρητικής και φιλοσοφικής σκέψης που σφραγίζουν τα ονόματα του Μισέλ Φουκώ, του Ζιλ Ντελέζ και του Φελίξ Γκουαταρί, χωρίς ωστόσο να περιορίζονται σ’ αυτούς: Η εισήγηση των Σ. Λαλοπούλου και Μ. Μπαρτσίδη, προσφεύγει στο φιλοσοφικό έργο των Λοκ και Σπινόζα για να στηρίξει ένα ενδιαφέρον «παιγνίδι» μετάβασης από την έννοια της ζωής ως εκπλήρωσης ενός (ηθικού) χρέους, στην έννοια του (πιστωτικού) χρέους ως μιας σχέσης που τροφοδοτεί τη ζωή με εμπιστοσύνη, κοινωνικότητα και θετικά πάθη. Πρέπει ωστόσο να αναφερθεί ότι πέρα από τις φιλοσοφικές αναζητήσεις, η ημερίδα φιλοξένησε κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις που αναφέρονταν σε «μελέτες πεδίου», όπως αυτή του Θ. Σδούκου, γιατρού και βασικού στελέχους του Κοινωνικού Ιατρείου Θεσσαλονίκης, που παρουσίασε τα διαδοχικά βήματα ιδιωτικοποίησης του συστήματος παροχής υπηρεσιών υγείας στη διάρκεια της τριαντάχρονης πορείας επιβολής του νεοφιλελεύθερου προτύπου, ή της Ε. Χοντολίδου, που εικονογράφησε και με βιωματικό τρόπο το δράμα των χιλιάδων άπορων μαθητών και σπουδαστών και τις πρωτοβουλίες κοινωνικής αλληλεγγύης που αναπτύσσονται για την κάλυψη των αναγκών στοιχειώδους σίτισής τους. ...
Τέτοιες μελέτες πεδίου είναι κρίσιμης σημασίας για την κατανόηση της σημερινής πραγματικότητας και την εκπόνηση ενός σχεδίου πραγματικά αντικαπιταλιστικής διεξόδου. Έτσι ή αλλιώς, ο διάλογος ανάμεσα στις λιγότερο ή περισσότερο «αιρετικές» ή «εικονοκλαστικές» προσεγγίσεις έχει ανοίξει και στην Ελλάδα, και ευελπιστούμε ότι στο μέλλον θα είναι ακόμα πιο πλούσιος και γόνιμος.
Χρήστος Βαλλιάνος, περιοδικό Θέσεις
•
Ο μικρός αυτός συλλογικός τόμος του Κοινωνικού Εργαστηρίου Θεσσαλονίκης περιέχει 13 κείμενα, πρακτικά της ομώνυμης ημερίδας, ενός «ομαδικού-συλλογικού brainstorming”, όπως περιγράφεται στην εισαγωγή του τόμου για «να συζητήσουμε και να αναστοχαστούμε πάνω στις έννοιες των κυρίαρχων πολιτικών , χωρίς εγκλωβισμούς στις δικές τους περιχαρακώσεις» (σ. 13). Και «στις δικές μας» θα πρόσθετα εγώ, και νομίζω ότι οι συγγραφείς κατά μείζονα λόγο το καταφέρνουν, αν και μερικές φορές δεν το ομολογούν. Διότι σε τελευταία ανάλυση, όσο κρίσιμη είναι η αναμέτρηση με το ιδεολογικό οπλοστάσιο του αντιπάλου, άλλο τόσο —και ίσως πιο κρίσιμη— είναι η αναμέτρηση με τις δικές μας ενσωματωμένες βεβαιότητες. Για το λόγο αυτό η συμβολή του μικρού αυτού βιβλίου είναι μεγάλη. Διότι σε αυτήν την κρίσιμη πρόκληση ανταποκρίνεται.
Η πρώτη ενότητα χαρακτηρίζεται από μια καλώς νοούμενη και φιλικό (όχι πάντα όμως) προς τον μη επαΐοντα αφαιρετικό λόγο και θεωρητική ενατένιση της κρίσης με βασικές αιχμές την ανάλυση λόγου, την κριτική νομική σκέψη και την πολιτική φιλοσοφία. Η δεύτερη ενότητα «Νεοφιλελευθερισμός, μειονοτικοποίηση, γνώση: εμπειρίες και (ανα)στοχασμοί» προσγειώνει τον αναγνώστη στο βίωμα της κρίσης με βασικά εργαλεία κατανόησης την κοινωνική ανθρωπολογία αλλά και επιμέρους αναφορές σε διαφορετικές δημόσιες πολιτικές στον καιρό της κρίσης από ανθρώπους του πεδίου.
...
Εν κατακλείδι, μέσα στους ειλικρινείς καλούς λόγους, ας μου επιτραπεί μόνο να εκφράσω την επιφύλαξή μου ως προς την αισιόδοξη οπτική που φαίνεται σε κάποιες ρύμες του λόγου της να εκφράζει η όμορφη εισαγωγή του τόμου : «...όλα τα άτομα είμαστε μέσα στην κρίση. Υπό μία έννοια αυτή η συνθήκη μας απελευθερώνει, αποτινάσσουμε από πάνω μας εκείνο τον αρχικό φόβο και μπορούμε πλέον να σκεφτούμε καλύτερα διότι δεν υπάρχει πιο το ενδεχόμενο κάτι άλλο να συμβεί». Νομίζω, αντιθέτως, ότι ακριβώς επειδή δεν υπάρχει ενδεχόμενο να μη συμβεί κάτι άλλο εδώ που φτάσαμε και με αυτούς που έχουμε μπλέξει σε Ελλάδα και εξωτερικό, η βασική λειτουργία που θέτει για τον εαυτό του το βιβλίο, η συμβολή στην αλλαγή του αφηγήματος για την κρίση, συνεχίζει να είναι επίκαιρη. Η μεγάλη μάχη που διεξάγεται στην Ελλάδα και την Ευρώπη σήμερα είναι και μάχη ιδεών. Το Ζωή, λόγοι και πολιτικές στον καιρό της κρίσης είναι μια συμβολή σε αυτή τη μάχη στο σωστό στρατόπεδο, απόδειξη ότι η ιστορία δεν τέλειωσε, ο λόγος μας δεν «πάγωσε» στην κρίση. Απόδειξη ότι η κρίση οξύνει την κρίση μας. Το Κοινωνικό Εργαστήρι Θεσσαλονίκης είναι μια νησίδα κρίσης σε μια πόλη σε κρίση, σε μια χώρα σε κρίση. Και για το λόγο αυτό, δουλειές σαν και αυτήν, αξίζουν της προσοχής μας και δίνουν παράδειγμα.
Δημήτρης Χριστόπουλος,
αναπληρωτής καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής Παντείου Πανεπιστημίου
περιοδικό Χρόνος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου