Eneken 21th Index

Κυκλοφορεί το νέο τεύχος του ΕΝΕΚΕΝ

Η ευνουχισμένη ψυχολογία και το έπος του ΄40

«... Όταν ήρθε η 28^η, (ο Μεταξάς) δεν μπόρεσε να ιδεί ότι τότε μόνο, και όχι στις εορτές του Σταδίου, ολόκληρος ο λαός ήταν μαζί του, μαζί με την απάντηση που έδωσε στον Grazzi την αυγή. Δεν μπόρεσε να καταλάβει ότι η ημέρα εκείνη δεν επικύρωνε, αλλά καταργούσε την 4^η Αυγούστου».

Γιώργος Σεφέρης, Χειρόγραφα

“… στην επέτειο της 28  Οκτωβρίου οι φοιτητές οργάνωσαν μια βραδινή διαδήλωση που ξεκίνησε απ΄ την Αγιά Σοφιά και τράβηξε για τις Απάνω Συνοικίες με συνθήματα «Ζήτω το μεγάλο Όχι του ελληνικού λαού», «Ζήτω οι ήρωες της Αλβανία», «Όχι, ο φασισμός δε θα περάσει» κ.α. Στην Αγίου Δημητρίου πυροβόλησαν τους φοιτητές οι Γερμανοί χωροφύλακες»

Γιώργος Καφταντζής, Το πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης στον καιρό της Κατοχής

Οι αυτοδίδακτοι: Το παρελθόν είναι εκτεθειμένο στην περιποίηση του από διάφορους αυτόκλητους ιστορικούς. Αυτοδίδακτοι και ανεπαρκείς οι περισσότεροι  διατυπώνουν διάφορες «απόψεις» coram publico και επιχειρούν με μονομανία να τις επιβάλλουν ως τη μοναδική ιστορική αλήθεια.

Τούτοι οι εμπειροτεχνίτες της ιστορικής επιστήμης εστιάζουν σε ιδεολογικοποιημένες και συμβολικές στιγμές του παρελθόντος (πότε ξεκίνησε η Επανάσταση του ΄21, ήταν εθνική  ή κοινωνική, υπήρξε το κρυφό σχολείο κλπ.).  Ένα παρόμοιο ερώτημα είναι και εκείνο που αφορά στο «ποιος είπε το «ΟΧΙ»…» της 28^ης Οκτωβρίου.

Ο δημοσιογράφος: Ανησυχίες επί του θέματος είχε στο παρελθόν και ο δημοσιογράφος Κώστας Γκιουλέκας : «Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια απέλπιδα προσπάθεια να εμφανισθεί ότι το «ΟΧΙ» το είπε ο ελληνικός λαός αντί του τότε πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά. Και  προσπαθούν να αμαυρώσουν μια στιγμή ορόσημο που, πράγματι, λαός και ηγεσία συνταυτίστηκαν απόλυτα και συμπορεύτηκαν απόλυτα στο δρόμο της τιμής». [Ελληνικός Βορράς, 2 Νοεμβρίου 1997, σ. 5]

Κατά το δημοσιογράφο είναι πέραν πάσης αμφισβητήσεως ότι το «ΟΧΙ» εκστομίστηκε – υπάρχει κάποιος που αρνείται το γεγονός; - από τον «πρωθυπουργό»,  αλλά «εκείνη τη στιγμή ο Μεταξάς απηχούσε [sic] τα αισθήματα ολόκληρου του ελληνικού λαού». Συμπέρασμα: «…ο Μεταξάς υπήρξε δικτάτορας. Όχι, όμως, προδότης».

Τα ιστορικά γεγονότα: Η κυβέρνηση ενός φασιστικού καθεστώτος απαίτησε από την κυβέρνηση ενός άλλου φασιστικού καθεστώτος, ένας φασίστας δικτάτορας, απαίτησε από έναν άλλο φασίστα δικτάτορα «γη και ύδωρ».

Ο δεύτερος αρνήθηκε ακολουθώντας μια Realpolitik, η οποία βασίζονταν σε πολιτικοστρατιωτικούς υπολογισμούς για την έκβαση του παγκοσμίου πολέμου. Οι πληροφορίες από τις ελληνικές διπλωματικές αποστολές σε διάφορες χώρες συνηγορούσαν στην άρνηση της ιταλικής πρόκλησης.

Ο δημοσιογράφος: Το «ΟΧΙ» με κεφαλαία γράμματα είναι ιδεολογική επινόηση των μετέπειτα χρόνων. Η συγκεκριμένη ιδεολογική κατασκευή υποστηρίχθηκε από ένα ψευδολυρικό γλωσσικό ύφος, το οποίο συναντάμε σε πανηγυρικούς της ημέρας και σε μαθητικές εκθέσεις. Το ύφος τούτο με καθυστέρηση ετών αναπαράγει και ο δημοσιογράφος του Ελληνικού Βορρά: «Κείνη την 28^η Οκτωβρίου του ΄40 τίποτε δεν ήταν πια όπως τα χθες. Τίποτα δεν θύμιζε κείνο το ξημέρωμα, τους Έλληνες του προηγούμενου απόβραδου. Κοιμήθηκαν απλά, άνθρωποι του κάματου, άνθρωποι καθημερινοί με τις μιζέριες, τις ασχήμιες, γιομάτοι με τα ελαττώματα της φυλής και ξύπνησαν αϊτοί, ήρωες ημίθεοι, απηλλαγμένοι μονομιάς από τα πάθη τα παλιά, γιομάτοι με τις προαιώνιες αρετές της φυλής». [Ελληνικός Βορράς, 26  Οκτωβρίου 1997, σ. 5]

Όψεις της ιστορικής πραγματικότητας: Ο διπλωμάτης και ποιητής Γιώργος Σεφέρης υπηρετούσε στο υφυπουργείου Τύπου στην Αθήνα την περίοδο πριν και μετά το ξέσπασμα του πολέμου. Τα «Χειρόγραφά» του μας παρέχουν μια εικόνα του φασίστα ηγέτη και των συνεργατών του: «… το «όχι» και τα άλλα δεν ήταν πράγματα που συμβιβάζονται εύκολα. Έτσι δημιουργήθηκε μέσα στα κατεργάρικα, ασυνείδητα, και, κατά βάθος, αγροίκα μυαλά των ανθρώπων του καθεστώτος μια αντιφατική ψυχολογία που δύσκολα κατόρθωναν να γεφυρώσουν ακόμη και στην επιφάνεια. Το όχι σήμαινε πως η Ελλάδα θα πολεμούσε τον πιο επικίνδυνο πόλεμο της Ιστορίας της με το μέρος εκείνων που χτυπούσαν τις φασιστικές δυνάμεις. Αλλά το ελληνικό καθεστώς ήταν το ίδιο φασιστικό. Πως ήταν δυνατό να συνδυαστούν τα δύο αυτά πράγματα. Τη λύση τη βρήκαν, κουτοπόνηρα, οι άνθρωποι του Μεταξά: Ο πόλεμός μας δεν ήταν διόλου πόλεμος εναντίον του Άξονα’  ήτανε, μέσα στην παγκόσμια κρίση, ένα ιδιαίτερο, ασύνδετο επεισόδιο’ ο πόλεμός μας ήταν μόνο πόλεμος εναντίον της Ιταλίας – ούτε καν αυτό΄ ήταν πόλεμος εναντίον των στρατιωτικών δυνάμεων της Ιταλίας».[Γιώργος Σεφέρης Χφο, 50—51]

Η κατασκευασμένη μνήμη του Κώστα Γκιουλέκα φαντασιώνεται αϊτούς και αρετές, αλλά ο λόγος του ποιητή διπλωμάτη δεν αφήνει περιθώρια για μυθοπλασίες: «Στην κορυφή (…) της πυραμίδας θα χώριζα τα πνεύματα σε δύο κατηγορίες΄ στους αντιπάλους του Άξονα γενικά και αδιαίρετα, και στους αντιπάλους μόνο των ενόπλων δυνάμεων της Ιταλίας. Οι τελευταίοι αυτοί κανονικά και λογικά έπρεπε να φοβούνται μήπως κερδίσουν τον πόλεμο. Οι άνθρωποι του Μεταξά, εκτός από ελαχίστους, ανήκαν στην τελευταία τούτη κατηγορία». [στο ίδιο, σ. 52-53]

Ο Κώστας Γκιουλέκας, προσπαθώντας να φιλοτεχνήσει μια διαφορετική εικόνα του φασίστα δικτάτορα υπενθυμίζει ότι δεν ήταν «προδότης», αλλά ο Γιώργος Σεφέρης επισημαίνει κάτι χειρότερο από την προδοσία, την αδυναμία του «κυβερνήτη» να απαλλαχθεί «από το κλειστό περιβάλλον των κολάκων  της Πλατείας Συντάγματος» τη στιγμή που η χώρα εισερχόταν «στη μεγάλη τραγωδία της Ευρώπης» και ότι κράτησε «για πιλότους» στις δύσκολες εκείνες στιγμές «τα ίδια ανθρωπάκια που του μαγείρευαν, μέσα στους πρωτοφανείς κλυδωνισμούς της Ευρώπης, μιαν Ελλάδα σαν είδος μετέωρο εκτός τόπου και χρόνου». [στο ίδιο, 46-47]

Οι συνέπειες για τη χώρα από τούτη τη στάση ήταν ολέθριες: «Έτσι φτάσαμε στα γεγονότα της τελευταίας άνοιξης [1941]: Υπουργοί πανικόβλητοι και σπασμωδικοί, διπλωματία χωρίς ειρμό και χωρίς υπόσταση, στρατηγοί που πρόδωσαν, πρωθυπουργοί που αυτοκτονούσαν, και μαζί με όλα αυτά, η ασυγχώρητη, η εγκληματική, η τραγική απώλεια της Κρήτης» [Χφο, 54]

Και συμπληρώνει ο Γιώργος Σεφέρης, αφού πρώτα μιλήσει για «ευνουχισμένη ψυχολογία», πως « (…) αν είχαμε στο τιμόνι ανθρώπους που έβλεπαν τον ορίζοντα και όχι στρουθοκαμήλες που έβλεπαν με το στανιό μια ή δυό μοίρες του κύκλου, θα είχαμε σίγουρα άλλο μυαλό για την κατεύθυνση του πολέμου στο πεδίο της μάχης, άλλο μυαλό για την εξασφάλιση των εθνικών μας δικαίων και την εξωτερική πολιτική, και άλλη ψυχή την τραγική στιγμή της μετάβασης από τον πόλεμο του αλβανικού και του μακεδονικού μετώπου στον πόλεμο των νησιών και του εξωτερικού». [στο ίδιο, 54-55]

Πράγματι, ο Ι. Μεταξάς, δεν υπήρξε προδότης, αλλά φασίστας και ένας φασίστας προκαλεί πάντοτε μεγαλύτερη καταστροφή σε έναν λαό από έναν προδότη.

Αδιάψευστος μάρτυρας η ιστορική εμπειρία…

Όμηρος Ταχμαζίδης

Αυτοαπασχολούμενος δημοσιογράφος

Magister Artium

Φιλοσοφίας-Ιστορίας