Γιώργου Γιαννόπουλου Τά τύμπανα της Ἀφρικῆς. Cesária Évora In memoriam

Τά τύμπανα της Ἀφρικῆς

Ἡ ποίηση τοῦ Mίλτου Σαχτούρη
δέν γίνεται τραγούδι
γιατί ἡ ζωή ἀναπτύσσεται βουβά.

Ἡ ζωή ἀνθίζει
ὅπως ἐντός μας πάλλεται ὁ ἦχος
τό ἐλάχιστο τῆς καρδιᾶς
ὁ ρυθμός τοῦ τυμπάνου.

Aὐτός, ὅπως οἱ στῖχοι τοῦ Σαχτούρη,
ὁρίζει τή σιωπή
τή ραχοκοκαλιά τῆς μελωδίας
κι ἔπειτα ἔρχεται ὁ χρόνος.

Tά τύμπανα τῆς Ἀφρικῆς
εἶναι ἡ σιωπή τοῦ διαστήματος
κι ἡ φωνή τῆς Σεζάρια Ἐβόρα
ἡ κορδέλα
τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου.


Ἀπό τήν ποιητική συλλογή ΤΟ ΘΕΡΟΣ ΤΩΝ ΒΡΟΤΩΝ

εκδ. ΕΝΕΚΕΝ, Θεσσαλονίκη 2010

Οι «πορφυρογέννητοι» και ο «πατριωτισμός των ηλιθίων». Όμηρος Ταχμαζίδης

Ο πατριωτισμός: Οι εκπρόσωποι της πολιτικής τάξεως επιχειρούν να συγκαλύψουν τα αδιέξοδο στο οποίο οδήγησαν τον τόπο με τη διαρκή επίκληση της λέξης πατριωτισμός. Ο βρετανός θεωρητικός των λεγόμενων «πολιτιστικών σπουδών» (“Cultural Studies”) Stuart Hall διατύπωσε το όρο «πατριωτισμός των ηλιθίων» για να περιγράψει μια μορφή χοντροκομμένου αντι-ιμπεριαλισμού.

Κάτι παρόμοιο φαίνεται ότι εκτυλίσσεται σήμερα στη χώρα μας. Και ενώ ο τόπος καταρρέει και οι κίνδυνοι εξαθλίωσης του μεγαλύτερου τμήματος του ελληνικού λαού είναι προ των θυρών, ο «πατριωτισμός των ηλιθίων»  πλειοδοτεί σε «αντιευρωπαϊκές», «αντιδυτικές», «αντιγερμανικές» κ.λπ. κορώνες και δε θάβει απλώς  κάθε δυνατότητα αντίδρασης και κάθε ελπίδα για ανόρθωση, αλλά προλειάνει με τη στάση του ακόμη χειρότερες καταστάσεις.

Η φασιστίζουσα γλώσσα:  Ο δημόσιος βίος εκτρέπεται διαρκώς και ολισθαίνει σε αντιδημοκρατικές κακοτοπιές. Δε χρειάζεται να είναι κανείς φασίστας, για να φέρει η πολιτική του γλώσσα έκδηλα στοιχεία φασιστικής ρητορικής.

Σε περιόδους κρίσεως οι λέξεις αποκτούν επικίνδυνη αιχμηρότητα. Όταν δημοτικός σύμβουλος αποδίδει το χαρακτηρισμό «τουρκολάγνος» (Βενιαμίν Καρακωνστάνογλου) στο δήμαρχο Θεσσαλονίκης, εκούσια ή ακούσια διαβαίνει το κατώφλι της παραφασιστικής πολιτικής πράξης. Ο ανυποψίαστος θεατής/ακροατής της συγκεκριμένης ρητορικής, παραλαμβάνει το ακόλουθο μήνυμα: στο δημοτικό συμβούλιο υπάρχουν πιθανοί «προδότες».

Το πρώτο βήμα προς τη γλώσσα και τη μανιχαϊστική «θεώρηση» της φασιστικής ιδεολογίας έχει πραγματοποιηθεί: από τη μια οι «καλοί» Έλληνες και από την άλλη οι «προδότες». Η φασιστική παρεκτροπή σιτίζεται διαρκώς από το διφορούμενο: «δεν τον κατονομάζω ως προδότη, αλλά μπορεί και να είναι με αυτά που κάνει»! Με τον τρόπο τούτο περνάμε στην απροκάλυπτη φασιστική «θεώρηση»: η εσωτερική μας πολιτική κατάσταση ορίζεται από «ανδρείους Έλληνες» και «άνανδρους προδότες».

Το ενδιάμεσο: Ο προθάλαμος της ανοικτής φασιστικής πράξης συγκροτείται από ένα συγκεχυμένο ιδεολογικό σύμφυρμα  μεγαλοανδρισμού (ενδεικτικότατα τα ανάλογα, κατά καιρούς, ρητορικά  φληναφήματα του  Στέλιου Παπαθεμελή και του Κώστα Γκιουλέκα), άφθονης κινδυνολογίας, ανέξοδου εθνικού μεσσιανισμού: με κοινό παρανομαστή δίπλα στην ολότελη σύγχυση τον πλήρη ανορθολογισμό. Η επίκληση των «λόγων»  ενός αστοιχείωτου μοναχού, ανάγνωσμα αγράμματων υπερηλίκων, από δημοτικούς συμβούλους (Στέλιος Παπαθεμελής, Κώστας Καζαντζίδης), ως πολιτικό επιχείρημα καταδεικνύει ότι έχουν παραβιασθεί οι θύρες της στοιχειώδους πολιτικής λογικής.

Οι ρίζες:  Τούτη η σκοταδιστική έκπτωση του δημόσιου λόγου δεν προέκυψε μονομιάς. Κανένα κοινωνικό φαινόμενο δε δημιουργείται ex nihilo. Η στοιχειώδης λογική έχει υποσκαφθεί από χρόνια: με την ακατάσχετη, για παράδειγμα, ιδεοληπτική φλυαρία περί ορθοδοξίας, τη ρητορεία για τη λεγόμενη «καθ΄ ημάς Ανατολή» και το φανατικό «αντιδυτικισμό» του νεορθόδοξου αναθεμελιωτισμού (φονταμενταλισμού).

 Η διάχυση του παραλογισμού σε πλείστες όσες εκφάνσεις της ελληνικής δημοσιότητας είναι απόρροια και των επιδράσεων του τελευταίου, ο οποίος πριμοδοτήθηκε παντοιοτρόπως από τις καθεστωτικές πολιτικές δυνάμεις. 

Το παρελθόν των υπόγειων ιδεολογικών διασυνδέσεων είναι εξαιρετικώς ενδιαφέρον. Ο νεορθόδοξος ανορθολογισμός δεν προήλθε αποκλειστικώς από τα σπλάχνα των παρεκκλησιαστικών οργανώσεων (Χρήστος Γιανναράς), αλλά και από την αστικών κοινωνικών καταβολών κομμουνιστική αριστερά (Κωστής Μοσκώφ, Κώστας Ζουράρις).

Οι συνέπειες: Και εάν στις παρυφές του πολιτικού συστήματος κερδίζουν έδαφος τα παραφασιστικά μεγαλοανδρικά στερεότυπα, στον σκληρό πυρήνα του καθεστώτος επιβεβαιώνεται καθημερινώς με τον πιο έκδηλο τρόπο η επιβολή του παραλόγου επί της λογικής. Ο «πατριωτισμός των ηλιθίων» εκφράζεται και με τα γελοία ερωτήματα στη Βουλή εάν και κατά πόσο υπόκεινται οι Έλληνες σε  «ψεκασμό με ηλιθιογόνα»!

Οι «πορφυρογέννητοι»:  Το μεγαλοανδρικό  ιδεολόγημα επιδοτεί πολιτικώς  το «σύνδρομο του πορφυρογέννητου». Τούτο αφορά στο είδος του πολιτικού εκκοινωνισμού και στην πολιτική νοοτροπία διαφόρων γόνων της πολιτικής ολιγαρχίας, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τη χώρα σαν παιχνίδι στα κακομαθημένα χέρια τους. Γύρω τους σχηματίζονται «αυλές» από «συνοδοιπόρους», «φίλους», «συναγωνιστές», παντός είδους κόλακες, τυχοθήρες, φαύλους και φαυλεπίφαυλους  κοινωνικούς αναρριχητές - για να σώσουν τη χώρα!

Οι «θεωριστές»: Ο Γκαίτε στο έργο του για τα χρώματα («Farbenlehre») αναφέρεται σε κάποιο σημείο στους «θεωριστές». Άτομα τα οποία δημιουργούν τις δικές τους «θεωρίες» χωρίς να έχουν εντρυφήσει σε έναν τομέα με επιστημονικό τρόπο, χωρίς να έχουν ερευνήσει. Από παρόμοιους «θεωριστές» κυριαρχείται ιδεολογικοπολιτικώς η σημερινή Ελλάδα. Και δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα σε Δεξιά και Αριστερά: ο κατήφορος της χώρας συνοδεύεται από τις τυμπανοκρουσίες και τις μεγαλοστομίες των ιδεολογικοπολιτικών «ψευδοθεωρήσεων» διαφόρων «θεωριστών».   

Η κριτική σκέψη συνθλίβεται καθημερινώς στις συμπληγάδες του παραλογισμού και της  εργαλειακής λογικής των κομματικών συμφερόντων.

Ο καπνός και η Θεσσαλονίκη. Όμηρος Ταχμαζίδης

Ο καπνός και η Θεσσαλονίκη

Το ίχνος: Η οσμή είναι ένα ίχνος. Εντοπίζεται και καταγράφεται από την αίσθηση της όσφρησης. Αναγνωρίζουμε φυσικά ή τεχνητά πράγματα και από το ίχνος της οσμής τους. Παρομοίως προσδιορίζουμε ενίοτε και διάφορους αστικούς χώρους. Οι οσμές αφήνουν τα ίχνη τους και στο σώμα των πόλεων. Μια πόλη έχει τις οσμές της, όπως το σώμα μιας γυναίκας ή ενός άνδρα, όπως ο εσωτερικός χώρος ενός σπιτιού ή ενός διαμερίσματος. Οι περιοχές των πόλεων έχουν τις δικές τους οσμές. Σε ορισμένες υπάρχουν κυρίαρχες μυρωδιές, οι οποίες συνδέονται με τις ασχολίες των κατοίκων τους.

Η οσμή: Κανείς δεν πρέπει να υποτιμά την παιδική παρατηρητικότητα. «Εδώ μυρίζει σαν την Καβάλα…», παρατηρούσε ο γιός μου ήδη από την προσχολική του ηλικία, όποτε προσπερνούσαμε το κτίριο της «Αυστροελληνικής» επί της οδού Τσιμισκή. Και σαν «έξυπνος» ενήλικος  του έκοβα τη φορά με τη φράση, «είναι η θάλασσα…».

 Όταν κάποια στιγμή αναγγέλθηκε η «ανακατασκευή» της «Αυστροελληνικής» και κλήθηκα να γράψω ένα ρεπορτάζ για γερμανόφωνη εφημερίδα, αντιλήφθηκα ότι η φράση «μυρίζει σαν την Καβάλα» αφορούσε στη μυρωδιά του… καπνού. Το  παιδί είχε ταυτίσει τη μυρωδιά της συγκεκριμένης περιοχής με τη χαρακτηριστική οσμή της Καβάλας, την οσμή του καπνομάγαζου.

Ο καπνός: Πολλές φορές έκτοτε συλλογίστηκα τη σημασία του καπνού για την Θεσσαλονίκη και τις άλλες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Εάν σήμερα προσπαθούσαμε να σκιαγραφήσουμε την ιστορική πορεία του βορειοελλαδικού χώρου και της Θεσσαλονίκης θα έπρεπε να συμπεριλάβουμε, οπωσδήποτε, την ιστορία του καπνού  και της σημασίας του για την ευρύτερη περιοχή. Δε νομίζω ότι μπορούμε να αντιληφθούμε την ιστορία της Θεσσαλονίκης στον 20^ου αιώνα, χωρίς να επισημάνουμε τον καταλυτικό ρόλο, τον οποίο έπαιξε ο καπνός στις οικονομικές, κοινωνικές και διεθνοπολιτικές της σχέσεις. Για την Θεσσαλονίκη ο 20^ος αιώνας ήταν ο αιώνας του καπνού.

Η απώθηση:  Κάποτε η πόλη κινούνταν στο ρυθμό του. Η μείωση της καπνοπαραγωγής και της επεξεργασίας των καπνών έχουν εξοστρακίσει από τη συλλογική μνήμη  των ανθρώπων της πόλης τη σημασία του συγκεκριμένου προϊόντος. Παρελθόν ανεπίστρεπτο τα καπνεργοστάσια, οι καπνέμποροι, οι μεσάζοντες, οι καπνεργάτες και οι καπνεργάτριες. Πρόκειται για μια μνήμη απωθημένη. Σποραδικές είναι και οι αναφορές στη λογοτεχνία και την ποίηση. Δεν έχω βρει κάτι ανάλογο με την πρώιμη ποίηση του Πρόδρομου Μάρκογλου για τον καπνεργατικό κόσμο της Καβάλας.

Το προϊόν: Η περί τον καπνό ασχολία ανάγεται στην εποχή  της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αποτελούσε σημαντικό παράγοντα σύνδεσης της  ευρύτερης περιοχής και της Θεσσαλονίκης με την Μεσευρώπη. Σημαντικά αρχιτεκτονικά ίχνη τούτης της σχέσης δε συναντάμε μόνο στην Θεσσαλονίκη, όπως το κτίριο της «Αυστροελληνικής», αλλά  και σε ευρωπαϊκές πόλεις, όπως  το περίφημο  Yenidze  («Γιαννιτσά)» στην Δρέσδη.

Η προσάρτηση του βορειοελλαδικού χώρου στο Ελληνικό Βασίλειο προσέφερε μια νέα πλουτοπαραγωγική πηγή, η οποία ενίσχυε τα μέγιστα το οικονομικώς καχεκτικό ελληνικό κράτος. Η παρουσία των καπνεμπόρων και των καπνεργατών έδινε ιδιαίτερο χρώμα στην πόλη. Η καπνεργασία ήταν η σημαντικότερη βιομηχανική δραστηριότητα της.  

Προτάσεις: α) Ο χώρος στη συμβολή των οδών Εγνατίας και Ε. Βενιζέλου να διαμορφωθεί με κεντρικό άξονα το μνημείο για το Μάη του ’36. Η στάση του μετρό να αφιερωθεί στην εξέγερση του εργατόκοσμου της Θεσσαλονίκης και να αρχιτεκτονηθεί εσωτερικώς με κεντρική αναφορά στα συγκεκριμένα γεγονότα.

β) Να δημιουργηθεί μουσείο για τον καπνό σε συνεργασία με καπνοβιομηχανίες. Για τη στέγαση να αναζητηθούν αχρησιμοποίητοι χώροι πρώην καπνεργοστασίων .

γ) Να καθιερωθεί ειδική υποτροφία για την επιστημονική έρευνα σε ζητήματα που αφορούν την ιστορική παρουσία της συγκεκριμένης  δραστηριότητας και τις επιπτώσεις/επιδράσεις της στην οικονομία, την κοινωνία, την πολιτική και την τέχνη.

δ) Να τοποθετούνται καπνόφυτα ως διακοσμητικά σε πάρκα της πόλης – τα άνθη του καπνού είναι εντυπωσιακά και η ανθοφορία τους διαρκεί αρκετό χρονικό διάστημα- για να υπενθυμίζουν τη σχέση της πόλης με το συγκεκριμένο είδος φυτού.

ε) Επ΄ ευκαιρία της επετείου της προσάρτησης της Θεσσαλονίκης στο Ελληνικό Βασίλειο να διοργανωθεί επιστημονικό συνέδριο με θέμα τον καπνό (οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική) και τη συμβολή του στη διαμόρφωση της εικόνας της Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια του 20^ου αιώνα.  

Guy Debord, τελευταίος στρατηλάτης της Επανάστασης;

Guy Debord, τελευταίος στρατηλάτης της Επανάστασης;

Hμέρα : 16 Δεκεμβρίου 16.00 – 20.00

Χώρος :   Aίθουσα Γ. ΝΕΧΑΜΑ, Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης (2^ος όροφος)

Τι έχει απομείνει σήμερα, από τις έννοιες που είχαν ξεσηκώσει κοινωνικά και καλλιτεχνικά κινήματα της Ευρώπης και τους πρωτεργάτες του Μάη του 68, όπως το σύνθημα Κάτω η θεαματική κοινωνία των προϊόντων, Το «θέαμα είναι ο ύπνος της ζωής, Μην δουλεύετε ποτέ, Η νέα ομορφιά είναι μια κατάσταση που θα είναι μεταβατική και βιωμένη; Στη συζήτηση που διεξάγεται τελευταία σχετικά με την μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας του καπιταλιστικού συστήματος, ο λόγος και η επαναστατική σκέψη του Guy Debord (1931-1994) με θέμα τη συσχέτιση της παραγωγής εικόνων με την συσσώρευση του πλούτου σε μια «Κοινωνία του θεάματος», καταλαμβάνει αναμφισβήτητα μια επίκαιρη προσέγγιση. Ένα από τα μεγαλύτερα ανατρεπτικά πνεύματα του περασμένου αιώνα, με εξαιρετική διορατικότητα και ιστορική συνείδηση, ο  Guy Debord, οργάνωσε διεθνιστικές ομάδες (Διεθνής Καταστασιακή), έμπνευσε κινήματα (κίνημα των Λεττριστών) και διεύθυνε περιοδικά, που αντιστάθηκαν σε κάθε τι που στρεφόταν εναντίον της ελεύθερης και δημιουργικής ζωής. Γοητευτική προσωπικότητα, άνθρωπος της περιπέτειας, της περιπλάνησης και του πάθους, κινηματογραφιστής της αφύπνισης και της καταγγελίας, εναντιώθηκε όπως λίγοι στη βιομηχανοποίηση της τέχνης. Δεν επιδίωξε ποτέ την κοινωνική αποδοχή και τον αποκαλούσαν «στρατηγό», ως ο αόρατος αλλά πανταχού παρόν καθοδηγητής στις διάφορες ομάδες του.

Στα πλαίσια του εορτασμού των 80 χρόνων από την γέννηση του, το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης οργανώνει στρογγυλό τραπέζι για να τιμήσει τον κορυφαίο στοχαστή της Γαλλικής διανόησης του 20 αιώνα με ομιλητές τους Christian Thimonier, Γενικός Πρόξενος της Γαλλίας στην Ελλάδα και Διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης, Αγγελική Γραμματικοπούλου, επιμελήτρια εκθέσεων και διδάσκουσα Τμήματος Κινηματογράφου Α.Π.Θ., Δημήτρης Κοσμίδης, ιστορικός ανθρωπολόγος, Σπύρος Μαρκέτος, ιστορικός, Επίκουρος καθηγητής Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Α.Π.Θ, Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης, συγγραφέας, Βασίλης Μπαλάσκας, εικαστικός καλλιτέχνης.

Το στρογγυλό τραπέζι πλαισιώνεται από την έκθεση Le temps Spectaculaire και από τη περφόρμανς της ομάδας "horror vacui" (Άκης Κερσανίδης, Ισαβέλλα Μαρτζοπούλου, Στέργιος Μπαρές, Μαρία Οικονόμου, Χρύσα Τζελέπη) με τίτλο

" Όμορφα παιδιά, η περιπέτεια πέθανε!!"

Με την υποστήριξη του περιοδικού "ΕΝΕΚΕΝ".

Η έκθεση Le Temps spectaculaire (Θεαματική εποχή) εντάσσεται στο πρόγραμμα φιλοξενούμενων δράσεων της 3ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (γενικός τίτλος «Παλιές Διασταυρώσεις-Make it new», διάρκεια: 18.09-18.12.2011) η οποία διοργανώνεται από την «Κίνηση 5 Μουσείων Θεσσαλονίκης» (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ).

Λεωφόρος Στρατού 2^Α, Tél. 2310 821 231

Ωρες λειτουργίας : Δε-Πα : 10.00 - 13.00 και 17.30 - 20.30, Σα : 10.00 - 13.00

Διοργάνωση – Παραγωγή : Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης

Με την υποστήριξη του Γενικού Προξενείου της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη

Το κοινοβουλευτικό πραξικόπημα και η ασύμμετρη συμφωνία των καθεστωτικών κομμάτων. Όμηρος Ταχμαζίδης

Ο εκπεσμός: Ζούμε στιγμές πολιτικής παραλογίας και ηθικού  εκπεσμού. Η μεταφυσική υποκρισία βρίσκεται στο αποκορύφωμά της. Η χώρα ολισθαίνει σε κακοτοπιές και το μέλλον της προοιωνίζεται σκοτεινό. Υποβαθμίζεται το κοινοβούλιο και επιβάλλεται πραξικοπηματικά ένας τραπεζίτης ως πρωθυπουργός της χώρας. Το διαρκές έγκλημα εις βάρος των θεσμών του δημοκρατικού μας πολιτεύματος συντελείται προ των οφθαλμών μας.

Η συμφωνία: Το πραξικόπημα δεν προέκυψε τυχαίως. Συντελέστηκε με απόλυτη μεθοδικότητα και ακρίβεια. Οι πολιτικοί φορείς του παλαιοκομματικού κατεστημένου φρόντισαν να μην αφήσουν κανένα περιθώριο στον ελληνικό λαό. Ο καταμερισμός εργασίας και η διανομή των ρόλων υπήρξαν ιδανικοί. Τα αντανακλαστικά αυτοσυντήρησης των παλαιοκομματικών μηχανισμών λειτούργησαν σε πλήρη συντονισμό και προέκυψε η ασύμμετρη συμφωνία.

Το φαινομενικό θέατρο του παραλόγου το οποίο παρακολουθήσαμε όλες τις μέρες πριν το πραξικόπημα ενορχηστρωνόταν λεπτό προς λεπτό. Οι αλεπούδες  του μακιαβελισμού, όλων των κομματικών αποχρώσεων, συντονίστηκαν ασυνείδητα και ενστικτωδώς με ένα και μοναδικό κριτήριο: να μη διαταραχθεί το status quo της πολιτικοκομματικής τάξης. Και μάλλον το πέτυχαν. Η αόρατη χείρα της αυτοσυντήρησης οδήγησε στην ασύμμετρη κομματική συμφωνία.

Το σκηνικό: Οι κατά φαντασία σοσιαλιστές απαλλάχτηκαν από την απόλυτη ευθύνη των πράξεών τους, αφού τώρα μοιράζονται μαζί με άλλους το βάρος της απόφασης σε κρίσιμα ζητήματα. Για να διασώσουν το ισχνό πολιτικό τους σαρκίο δέχθηκαν ακόμη και τον εξευτελισμό να «παραδώσουν» ως πολιτικό υφιστάμενο - κάτι σαν ένα είδος πολιτικού αιχμαλώτου- στον γνωστό «πελεκηφόρο» της ακροδεξιάς υψηλόβαθμο πολιτικό στέλεχος του κόμματός τους.  

Οι ιδεοληπτικοί της υπερσυντηρητικής αξιωματικής αντιπολίτευσης τυφλωμένοι από το πάθος για εξουσία και παρασυρμένοι από  την έκδηλη μνησικακία του πρώην αποστάτη αρχηγού τους και την ασίγαστη του επιθυμία για θριαμβευτική επάνοδο - ο άνθρωπος είναι διαρκής εθνικός κίνδυνος- αγνόησαν όλες τις διακινδυνεύσεις και βύθισαν ακόμη περισσότερο τη χώρα στο χάος και τον όλεθρο, ασκούμενοι σε μια παράλογη πολιτική εκδοχή του «εντός εκτός και επί τα αυτά». Τα άτομα ονειρεύονται υπουργικούς θώκους και καλύπτονται πίσω από τη «μεταφυσική υποκρισία» περί σωτηρίας της πατρίδος και άλλα γλυκανάλατα.  

Οι κατά φαντασία επαναστάτες και εκφραστές των δικαίων του λαού διατήρησαν την καθαρότητά τους και αποκόμισαν ως λεία από τούτη την άτυπη συμφωνία τη διαχείριση του «πεζοδρομίου» και τη γραφειοκρατική τους νομενκλατούρα άθικτη και αναμφισβήτητη, εκτός τούτων ικανοποίησαν και τη «μεταφυσική υποκρισία» των χαμηλόβαθμων στελεχών και οπαδών τους περί επαναστάσεως και άλλα παρωχημένα μεσσιανικά.  

Οι μισάνθρωποι του πολιτικού συστήματος έκαναν με μιας το άλμα στην κυβερνητική εξουσία. Το παλαιοκομματικό καθεστώς εξαναγκάζει τον ελληνικό λαό στο σύνολό του να δεχθεί ως θεσμικούς παράγοντες τα «πολιτικά» και ηθικά απολειφάδια της κοινωνίας μας. Εκπεσμός και όνειδος για την Ελληνική Δημοκρατία λίγες μέρες πριν τον εορτασμό της επετείου της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ovem committere lupo.

Οι περίφημοι ριζοσπάστες και ανανεωτές της παλαιοκομματικής  Αριστεράς, αποδείχτηκαν για άλλη μια φορά τα τελευταία χρόνια ότι είναι μια πολιτική καρικατούρα χωρίς σπονδυλική στήλη. Το διαρκές ολίσθημα της χώρας προς τη συντήρηση και την καταστροφή είναι και δικό τους επίτευγμα. Ανεύθυνοι μικροαστοί, κομματικοί γραφειοκράτες, αποφάσισαν για άλλη μια φορά με γνώμονα τις ιδεοληψίες και τη «βόλεψή» τους.

Last but not least, οι νεόκοποι Οικολόγοι πρόφτασαν να αποδείξουν ότι είναι εξίσου «Ελληνάρες», όπως και οι υπόλοιποι παλαιοκομματικοί. Απέρριψαν και αυτοί, οι λαλίστατοι υπερασπιστές της άμεσης δημοκρατίας, την πρόταση για δημοψήφισμα. Μοναδικό τους γνώμονα είχαν τις δημοσκοπήσεις, τις πιθανές έδρες στο κοινοβούλιο και τον «εαυτούλη» τους.

Η συμφωνία: Η πρόταση για δημοψήφισμα έφερε κάποια αναστάτωση. Αλλά οι αντιδράσεις ήταν γνωστές εκ των προτέρων. Η διάταξη των παλαιοκομματικών δυνάμεων και οι θέσεις τους δεδομένες. Ο δρόμος για ένα βελούδινο πραξικόπημα κοινοβουλευτικού τύπου προϋπέθετε την απόρριψη της πιο δημοκρατικής λύσης. Η πρόταση υποβλήθηκε δημοσίως για να απορριφθεί δημοσίως και να έχουν όλοι ένα άλλοθι, μια δικαιολογία.  Όπως ακριβώς και έγινε με όλους τους τύπους της κοινωνίας του θεάματος: δηλώσεις, αντιδηλώσεις, κρίσεις, επικρίσεις, προτάσεις, αρνήσεις, διαβουλεύσεις, διαπραγματεύσεις… Τα τανκς αυτή τη φορά δεν βγήκαν στους δρόμους, μπήκαν  μέσω της τηλεόρασης απευθείας στο σαλόνι του σπιτιού μας, με όλους τους κοινοβουλευτικούς τύπους. Η πολυφωνική και πολυκομματική δικτατορία των παλαιοκομματικών σχηματισμών επιβλήθηκε αναίμακτα. Τα «θύματα» θα τα αναζητάμε σε λίγα χρόνια στις στατιστικές του θανάτου, των ιατρικών δελτίων και της μετανάστευσης: επιχειρηματίας αυτοκτόνησε, νεαρός νεκρός σε ληστεία, νήπια υποσιτίζονται, ηλικιωμένοι χωρίς ιατρική περίθαλψη, νέοι επιστήμονες εγκαταλείπουν  τη χώρα κ.ο.κ.

Η γνώμη όλων αυτών και εκατομμύρια άλλων ήταν περιττή για την ανεύθυνη νομενκλατούρα της πολιτικής τάξης της χώρας. Είναι προφανές ότι κάτι πρέπει να γίνει…

ΔΕΠΘΕ: Διαφαίνεται αδιέξοδο… Όμηρος Ταχμαζίδης

Η απευθείας μετάδοση: Οι απευθείας μεταδόσεις των συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου θα μπορούσαν να θεωρηθούν δημοκρατική κατάκτηση, αλλά δεν είναι. Η εύκολη λύση παρουσιάζεται ως δημοκρατικό άνοιγμα, η πολιτική ολιγωρία ως δημοκρατική ευαισθησία. Η κατάσταση βολεύει τους πάντες: η διοίκηση του δήμου επικαλείται το νέο αέρα “δημοκρατίας” στην πληροφόρηση, οι εργαζόμενοι συνεχίζουν με την ίδια “ευσυνειδησία” τη δουλειά τους και φυσικά οι δημοτικοί σύμβουλοι, όλων των παρατάξεων, υποδύονται διάφορους ρόλους - άλλοτε του αγανακτισμένου πολίτη, άλλοτε του ειδήμονα και ειδικού, άλλοτε του οπαδού ποδοσφαιρικής ομάδας, άλλοτε του θρήσκου υπερπατριώτη, άλλοτε του προστάτη των φτωχών και αδυνάτων, άλλοτε του “καρπερού” οικογενειάρχη, κ.ο.κ.

Ο φόβος της ευθύνης: Το παλιό διεφθαρμένο καθεστώς “ενημέρωσης” αντικαταστάθηκε από μια κατάσταση ευθυνοφοβίας. Η πρόφαση της μη-ανάμειξης στα ζητήματα των δημοσιογράφων αποσκοπεί στην απόσειση των ευθυνών και στην αδυναμία ανάληψης πρωτοβουλιών, επειδή δεν υπάρχει σχέδιο για το μέλλον της επιχείρησης και πιο συγκεκριμένα της τηλεόρασης. Ο προσανατολισμός του μέσου δεν είναι αρμοδιότητα των δημοσιογράφων, αλλά της πολιτικής αρχής.

Η έλλειψη σχεδίου και οράματος αναδεικνύει την κομπογιαννίτικη τακτική της απευθείας μετάδοσης των συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου ως μια κάποια … λύση του προβλήματος της τοπικής δημοσιότητας. Οδηγούμαστε σε αδιέξοδο και προβλέπονται δυσάρεστα επακόλουθα. Και οι ευθύνες βαρύνουν όλες τις πτέρυγες του δημοτικού συμβουλίου.

Η “τεχνοκρατική” επίφαση που επιχειρείται να δοθεί στις αποφάσεις για το μέλλον του μέσου, αναδεικνύει το φόβο μπροστά στην ευθύνη λήψης καθοριστικών αποφάσεων. Έτσι, η αναγκαία πολιτική σύγκρουση αναβάλλεται επ΄ αόριστον. 

Η τοπική δημοσιότητα: Η απευθείας τηλεοπτική μετάδοση των συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου δημιουργεί την ψευδαίσθηση της ενημέρωσης, Δεν υπάρχει, όμως, ακατέργαστη ενημέρωση. Έτσι, το πρώτο ζητούμενο για τη δημοτική τηλεόραση είναι η επεξεργασμένη ενημέρωση – η πληροφόρηση. Μόνο οι επεξεργασμένες ειδήσεις συγκροτούν πληροφορία.  Εδώ έγκειται το πρόβλημα και η ευθύνη για τη νέα διοίκηση της Δημοτικής Εταιρίας Πληροφόρησης. Η απευθείας μετάδοση των συνεδριάσεων αποτελεί μια αμήχανη απάντηση της νέας δημοτικής αρχής σε ένα απαρχαιωμένο προπαγανδιστικό καθεστώς, αλλ' επ' ουδενί αποτελεί απάντηση στο ζήτημα της τοπικής δημοσιότητας με το οποίο είναι συνυφασμένη η ποιοτική αναβάθμιση του μέσου και η ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης.

Η απευθείας μετάδοση είναι μια εύκολη «λύση» σε ένα εξαιρετικώς κρίσιμο πρόβλημα. Και αυτό διότι “πληρώνει” κενά χρόνου στο πρόγραμμα του μέσου, δημιουργεί την ψευδαίσθηση της δημοκρατικής λειτουργίας του και συμβάλλει στην “εξομάλυνση” των αντιπαραθέσεων στο δημοτικό συμβούλιο. Όχι πάντοτε. Πολλές φορές μπορεί να προκαλέσει και όξυνση των εντάσεων. Σε κάθε περίπτωση οι ομιλητές “μαθαίνουν” να χειρίζονται το μέσο. Επιχειρούν να σκηνοθετήσουν την παρουσία τους στην οθόνη, να “ελέγξουν” το μέσο που τους “ελέγχει”. Αρχίζουν να υποδύονται ρόλους. Η αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου μετατρέπεται σε σκηνή θεάτρου, ο κάθε ομιλητής σκηνοθετεί τον εαυτό του: έχει ήδη αναδυθεί μια πλειάδα “χαρακτήρων” που αντιστοιχούν σε “χαρακτήρες” της κινηματογραφικής βιομηχανίας και γενικότερα της βιομηχανίας του θεάματος. Όλοι τους απευθύνονται προς το απροσδιόριστο πλήθος της τηλεοπτικής μάζας, το οποίο ακουσίως εργάζεται “εκεί έξω” για λογαριασμό της τηλεόρασης και των εταιριών μετρήσεων, ενώ παρακολουθεί την εικονική αναπαράσταση μιας πολιτικής διεργασίας.

Αλλά το “δικαίωμα” του κάθε δημοτικού συμβούλου να σκηνοθετεί την πολιτική του παρουσία, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το δικαίωμα του κάθε πολίτη για ενημέρωση, απαλλαγμένη από όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία χειραγώγησης.

Μια πρόταση: Η παρεμβολή των απ΄ ευθείας μεταδόσεων του δημοτικού συμβουλίου στο όποιο πρόγραμμα της δημοτικής τηλεόρασης δημιουργεί πλείστα όσα προβλήματα στη ροή του προγράμματος. Η συγκρότηση ζωνών ενημέρωσης προσκρούει στο ίδιο το φαινόμενο της πολύωρης ανεπεξέργαστης μετάδοσης των συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου.

Για να σχηματισθεί συγκροτημένο κοινό χρειάζεται επεξεργασμένη είδηση, χρειάζεται πληροφορία. Κάποια στιγμή η άμεση μετάδοση θα οδηγήσει σε κορεσμό την περιέργεια των τηλεθεατών και θα ισοπεδώσει την όποια διάθεση συμβολής στην προσπάθεια αναπροσανατολισμού των προτεραιοτήτων της πόλης.

Η καταγραφή των δημοτικών συμβουλίων μπορεί να συνεχισθεί, το καταγραμμένο υλικό μπορεί να αναρτάται σε ειδικό δίκτυο του Δήμου ή στο Διαδίκτυο.

Τα αρχεία της Δημοτικής Επιχείρησης μπορούν να οργανωθούν σε συγκεκριμένο κτίριο μαζί με τα αρχεία των εφημερίδων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, τα οποία βρίσκονται σε διαδικασία “αποσύνθεσης”. Η “αποθήκευση δεδομένων” αποτελεί μια από τις σημαντικότερες επενδύσεις του μέλλοντος και μπορεί να αποτελέσει στρατηγική επιλογή της Θεσσαλονίκης για το επόμενο χρονικό διάστημα.  

Η δημοτική επιχείρηση μπορεί να μετατραπεί σε “εργαστήριο” μιας νέας δημοσιότητας, η οποία θα βασίζεται στη σύγκρουση, το επιχείρημα και τις επί μέρους “συνθέσεις”. Ο ρόλος των επαγγελματιών του είδους είναι καθοριστικός.

Εδώ προκύπτουν μια σειρά προβλήματα και δυσκολίες, αλλά οι δημοκρατικές διαδικασίες είναι ούτως ή άλλως αντιφατικές και εμπλέκουν στη βάσανο της απόφασης και τους πολίτες. Η δημοκρατία δεν είναι το πολίτευμα της “προσωπικής άνεσης”, αλλά το πολίτευμα με τη μεγαλύτερη ”διάχυση” στον καταμερισμό ευθυνών. Όποιος πολίτης αποποιείται μέρος των ευθυνών του, αποποιείται μέρος της ελευθερίας του.

Τα προβλήματα, στην περίπτωσή μας, αρχίζουν από τον περίφημο ρόλο του δημοσιογράφου ως gatekeeper (“πυλοφύλακα”) και καταλήγουν στα φαινόμενα κορεσμού του κοινού από την υπερτροφία που μπορεί να επιφέρει ο τύπος της συγκεκριμένης “πληροφόρησης” των απευθείας μεταδόσεων.

Υ. Γ. : Είναι δυνατόν να συμμετέχει στις διαδικασίες διαβούλευσης ο πρόεδρος της “Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών”, ο οποίος υπήρξε υμνητής της  στρατιωτικής δικτατορίας και στέλεχος των “πολιτικών” μηχανισμών της;

Eneken 21th Index

Κυκλοφορεί το νέο τεύχος του ΕΝΕΚΕΝ

Η ευνουχισμένη ψυχολογία και το έπος του ΄40

«... Όταν ήρθε η 28^η, (ο Μεταξάς) δεν μπόρεσε να ιδεί ότι τότε μόνο, και όχι στις εορτές του Σταδίου, ολόκληρος ο λαός ήταν μαζί του, μαζί με την απάντηση που έδωσε στον Grazzi την αυγή. Δεν μπόρεσε να καταλάβει ότι η ημέρα εκείνη δεν επικύρωνε, αλλά καταργούσε την 4^η Αυγούστου».

Γιώργος Σεφέρης, Χειρόγραφα

“… στην επέτειο της 28  Οκτωβρίου οι φοιτητές οργάνωσαν μια βραδινή διαδήλωση που ξεκίνησε απ΄ την Αγιά Σοφιά και τράβηξε για τις Απάνω Συνοικίες με συνθήματα «Ζήτω το μεγάλο Όχι του ελληνικού λαού», «Ζήτω οι ήρωες της Αλβανία», «Όχι, ο φασισμός δε θα περάσει» κ.α. Στην Αγίου Δημητρίου πυροβόλησαν τους φοιτητές οι Γερμανοί χωροφύλακες»

Γιώργος Καφταντζής, Το πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης στον καιρό της Κατοχής

Οι αυτοδίδακτοι: Το παρελθόν είναι εκτεθειμένο στην περιποίηση του από διάφορους αυτόκλητους ιστορικούς. Αυτοδίδακτοι και ανεπαρκείς οι περισσότεροι  διατυπώνουν διάφορες «απόψεις» coram publico και επιχειρούν με μονομανία να τις επιβάλλουν ως τη μοναδική ιστορική αλήθεια.

Τούτοι οι εμπειροτεχνίτες της ιστορικής επιστήμης εστιάζουν σε ιδεολογικοποιημένες και συμβολικές στιγμές του παρελθόντος (πότε ξεκίνησε η Επανάσταση του ΄21, ήταν εθνική  ή κοινωνική, υπήρξε το κρυφό σχολείο κλπ.).  Ένα παρόμοιο ερώτημα είναι και εκείνο που αφορά στο «ποιος είπε το «ΟΧΙ»…» της 28^ης Οκτωβρίου.

Ο δημοσιογράφος: Ανησυχίες επί του θέματος είχε στο παρελθόν και ο δημοσιογράφος Κώστας Γκιουλέκας : «Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια απέλπιδα προσπάθεια να εμφανισθεί ότι το «ΟΧΙ» το είπε ο ελληνικός λαός αντί του τότε πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά. Και  προσπαθούν να αμαυρώσουν μια στιγμή ορόσημο που, πράγματι, λαός και ηγεσία συνταυτίστηκαν απόλυτα και συμπορεύτηκαν απόλυτα στο δρόμο της τιμής». [Ελληνικός Βορράς, 2 Νοεμβρίου 1997, σ. 5]

Κατά το δημοσιογράφο είναι πέραν πάσης αμφισβητήσεως ότι το «ΟΧΙ» εκστομίστηκε – υπάρχει κάποιος που αρνείται το γεγονός; - από τον «πρωθυπουργό»,  αλλά «εκείνη τη στιγμή ο Μεταξάς απηχούσε [sic] τα αισθήματα ολόκληρου του ελληνικού λαού». Συμπέρασμα: «…ο Μεταξάς υπήρξε δικτάτορας. Όχι, όμως, προδότης».

Τα ιστορικά γεγονότα: Η κυβέρνηση ενός φασιστικού καθεστώτος απαίτησε από την κυβέρνηση ενός άλλου φασιστικού καθεστώτος, ένας φασίστας δικτάτορας, απαίτησε από έναν άλλο φασίστα δικτάτορα «γη και ύδωρ».

Ο δεύτερος αρνήθηκε ακολουθώντας μια Realpolitik, η οποία βασίζονταν σε πολιτικοστρατιωτικούς υπολογισμούς για την έκβαση του παγκοσμίου πολέμου. Οι πληροφορίες από τις ελληνικές διπλωματικές αποστολές σε διάφορες χώρες συνηγορούσαν στην άρνηση της ιταλικής πρόκλησης.

Ο δημοσιογράφος: Το «ΟΧΙ» με κεφαλαία γράμματα είναι ιδεολογική επινόηση των μετέπειτα χρόνων. Η συγκεκριμένη ιδεολογική κατασκευή υποστηρίχθηκε από ένα ψευδολυρικό γλωσσικό ύφος, το οποίο συναντάμε σε πανηγυρικούς της ημέρας και σε μαθητικές εκθέσεις. Το ύφος τούτο με καθυστέρηση ετών αναπαράγει και ο δημοσιογράφος του Ελληνικού Βορρά: «Κείνη την 28^η Οκτωβρίου του ΄40 τίποτε δεν ήταν πια όπως τα χθες. Τίποτα δεν θύμιζε κείνο το ξημέρωμα, τους Έλληνες του προηγούμενου απόβραδου. Κοιμήθηκαν απλά, άνθρωποι του κάματου, άνθρωποι καθημερινοί με τις μιζέριες, τις ασχήμιες, γιομάτοι με τα ελαττώματα της φυλής και ξύπνησαν αϊτοί, ήρωες ημίθεοι, απηλλαγμένοι μονομιάς από τα πάθη τα παλιά, γιομάτοι με τις προαιώνιες αρετές της φυλής». [Ελληνικός Βορράς, 26  Οκτωβρίου 1997, σ. 5]

Όψεις της ιστορικής πραγματικότητας: Ο διπλωμάτης και ποιητής Γιώργος Σεφέρης υπηρετούσε στο υφυπουργείου Τύπου στην Αθήνα την περίοδο πριν και μετά το ξέσπασμα του πολέμου. Τα «Χειρόγραφά» του μας παρέχουν μια εικόνα του φασίστα ηγέτη και των συνεργατών του: «… το «όχι» και τα άλλα δεν ήταν πράγματα που συμβιβάζονται εύκολα. Έτσι δημιουργήθηκε μέσα στα κατεργάρικα, ασυνείδητα, και, κατά βάθος, αγροίκα μυαλά των ανθρώπων του καθεστώτος μια αντιφατική ψυχολογία που δύσκολα κατόρθωναν να γεφυρώσουν ακόμη και στην επιφάνεια. Το όχι σήμαινε πως η Ελλάδα θα πολεμούσε τον πιο επικίνδυνο πόλεμο της Ιστορίας της με το μέρος εκείνων που χτυπούσαν τις φασιστικές δυνάμεις. Αλλά το ελληνικό καθεστώς ήταν το ίδιο φασιστικό. Πως ήταν δυνατό να συνδυαστούν τα δύο αυτά πράγματα. Τη λύση τη βρήκαν, κουτοπόνηρα, οι άνθρωποι του Μεταξά: Ο πόλεμός μας δεν ήταν διόλου πόλεμος εναντίον του Άξονα’  ήτανε, μέσα στην παγκόσμια κρίση, ένα ιδιαίτερο, ασύνδετο επεισόδιο’ ο πόλεμός μας ήταν μόνο πόλεμος εναντίον της Ιταλίας – ούτε καν αυτό΄ ήταν πόλεμος εναντίον των στρατιωτικών δυνάμεων της Ιταλίας».[Γιώργος Σεφέρης Χφο, 50—51]

Η κατασκευασμένη μνήμη του Κώστα Γκιουλέκα φαντασιώνεται αϊτούς και αρετές, αλλά ο λόγος του ποιητή διπλωμάτη δεν αφήνει περιθώρια για μυθοπλασίες: «Στην κορυφή (…) της πυραμίδας θα χώριζα τα πνεύματα σε δύο κατηγορίες΄ στους αντιπάλους του Άξονα γενικά και αδιαίρετα, και στους αντιπάλους μόνο των ενόπλων δυνάμεων της Ιταλίας. Οι τελευταίοι αυτοί κανονικά και λογικά έπρεπε να φοβούνται μήπως κερδίσουν τον πόλεμο. Οι άνθρωποι του Μεταξά, εκτός από ελαχίστους, ανήκαν στην τελευταία τούτη κατηγορία». [στο ίδιο, σ. 52-53]

Ο Κώστας Γκιουλέκας, προσπαθώντας να φιλοτεχνήσει μια διαφορετική εικόνα του φασίστα δικτάτορα υπενθυμίζει ότι δεν ήταν «προδότης», αλλά ο Γιώργος Σεφέρης επισημαίνει κάτι χειρότερο από την προδοσία, την αδυναμία του «κυβερνήτη» να απαλλαχθεί «από το κλειστό περιβάλλον των κολάκων  της Πλατείας Συντάγματος» τη στιγμή που η χώρα εισερχόταν «στη μεγάλη τραγωδία της Ευρώπης» και ότι κράτησε «για πιλότους» στις δύσκολες εκείνες στιγμές «τα ίδια ανθρωπάκια που του μαγείρευαν, μέσα στους πρωτοφανείς κλυδωνισμούς της Ευρώπης, μιαν Ελλάδα σαν είδος μετέωρο εκτός τόπου και χρόνου». [στο ίδιο, 46-47]

Οι συνέπειες για τη χώρα από τούτη τη στάση ήταν ολέθριες: «Έτσι φτάσαμε στα γεγονότα της τελευταίας άνοιξης [1941]: Υπουργοί πανικόβλητοι και σπασμωδικοί, διπλωματία χωρίς ειρμό και χωρίς υπόσταση, στρατηγοί που πρόδωσαν, πρωθυπουργοί που αυτοκτονούσαν, και μαζί με όλα αυτά, η ασυγχώρητη, η εγκληματική, η τραγική απώλεια της Κρήτης» [Χφο, 54]

Και συμπληρώνει ο Γιώργος Σεφέρης, αφού πρώτα μιλήσει για «ευνουχισμένη ψυχολογία», πως « (…) αν είχαμε στο τιμόνι ανθρώπους που έβλεπαν τον ορίζοντα και όχι στρουθοκαμήλες που έβλεπαν με το στανιό μια ή δυό μοίρες του κύκλου, θα είχαμε σίγουρα άλλο μυαλό για την κατεύθυνση του πολέμου στο πεδίο της μάχης, άλλο μυαλό για την εξασφάλιση των εθνικών μας δικαίων και την εξωτερική πολιτική, και άλλη ψυχή την τραγική στιγμή της μετάβασης από τον πόλεμο του αλβανικού και του μακεδονικού μετώπου στον πόλεμο των νησιών και του εξωτερικού». [στο ίδιο, 54-55]

Πράγματι, ο Ι. Μεταξάς, δεν υπήρξε προδότης, αλλά φασίστας και ένας φασίστας προκαλεί πάντοτε μεγαλύτερη καταστροφή σε έναν λαό από έναν προδότη.

Αδιάψευστος μάρτυρας η ιστορική εμπειρία…

Όμηρος Ταχμαζίδης

Αυτοαπασχολούμενος δημοσιογράφος

Magister Artium

Φιλοσοφίας-Ιστορίας

Η μοιρασμένη ντροπή του Όμηρου Ταχμαζίδη

«Έχω ένα όνειρο. Να πάει μπροστά η Θεσσαλονίκη.
Να γίνουμε πραγματική συμπρωτεύουσα, πραγματική πρωτεύουσα
του Οικουμενικού Ελληνισμού,
το εφαλτήριο της χώρας προς την ενδοχώρα του Βορρά.
Να κάνουμε την Θεσσαλονίκη πόλη της Νεολαίας, της Ανάπτυξης και του Πνεύματος».

Βασίλης Παπαγεωργόπουλος, 1998

Προβλήματα: Η μακρόχρονη και συχνή χρήση των βιβλιοθηκών εξοικειώνει  τον επισκέπτη με τους χώρους, τους ανθρώπους, τη λειτουργία τους. Ο τακτικός χρήστης διακρίνει λεπτομέρειες, εντοπίζει αδυναμίες, αφουγκράζεται προβληματισμούς. Στο μυαλό του σχηματίζονται επάλληλα στρώματα εικόνων: άνθρωποι, γραφεία, ράφια, υπολογιστές... αλλαγές και φθορά... προ πάντων η φθορά...

    Οι ελληνικές βιβλιοθήκες έχουν τρία χαρακτηριστικά: υπεράριθμο προσωπικό και υψηλό κόστος λειτουργίας, αραιή χρήση του αποθέματός τους και μεγάλη φθορά σε σύντομα σχετικώς χρονικά διαστήματα. Δεν πρόκειται περί παραδόξου, απλώς καταδεικνύει την προβληματική σχέση των Ελλήνων με τα βιβλία και τις βιβλιοθήκες.
    Δε χρειάζεται να εξοικειωθεί κανείς με το προσωπικό της βιβλιοθήκης για να αντιληφθεί τα προβλήματά της. Τούτα είναι συνήθως ανοικτές πληγές... Το ίδιο ισχύει και για τη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Πρόκειται για μια ανοικτή πληγή, η οποία στάζει... ανευθυνότητα και αδιαφορία. Όσο περισσότερο εξοικειώνεται κανείς με τις λειτουργίες της τόσο περισσότερο απογοητεύεται και... ντρέπεται.
    Η ντροπή: Η ντροπή είναι ένα αξιοπερίεργο συναίσθημα: κάποιος ντρέπεται για μια δική του πράξη, αλλά ντρέπεται και για πράξεις των άλλων, κάποιος ντρέπεται γιατί είναι «αυτός» και όχι ο «άλλος» κλ.π. Αυτή η σχέση με τη ντροπή εκδηλώνεται σε πλείστες όσες εκφάνσεις του βίου. Η ντροπή για μια πράξη, για μια κατάσταση δε συνεπάγεται πάντοτε συνυπαιτιότητα. Κάποιος ντρέπεται, δικαίως ή αδίκως δεν έχει σημασία, και για πράξεις άλλων και για καταστάσεις για τις οποίες είναι υπεύθυνοι άλλοι. Πολλές φορές εξ αιτίας τούτης της ντροπής «θέλει να ανοίξει η γη και να τον καταπιεί».
    Βιβλιοθήκες: Στην προηγούμενη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου ο επί πολλά χρόνια πολιτικός προϊστάμενος της αντιδημαρχίας Πολιτισμού Βασίλειος Γάκης προσπαθώντας να κάνει ρεκλάμα για τον εαυτού του μέσω της δημοτικής τηλεόρασης εκφώνησε από τα «ορεινά» των εδράνων έναν δεκάρικο λόγο «βιβλιοφιλίας» με εκτενή αναφορά στη σημασία του βιβλίου και της βιβλιοθήκης στο σύγχρονο πολιτισμό.
    Ο πιο επιεικής χαρακτηρισμός θα ήταν «απύθμενο θράσος». Ο πρώην αντιδήμαρχος φαίνεται ότι «δε ντρέπεται λιγάκι» για την κατάσταση στην οποία παρέδωσε τις βιβλιοθήκες της Θεσσαλονίκης. Υπάρχουν κάποιοι, ωστόσο, οι οποίοι ντρέπονται για λογαριασμό του. Όσο υπάρχουν άνθρωποι σε αυτόν τον τόπο, οι οποίοι ντρέπονται για την αδιαφορία του κάθε κ. Γάκη, η πόλη τούτη διατηρεί ακόμη ελπίδες να ανακάμψει.
    Η καταστροφή: Ο πρώην αντιδήμαρχος είναι συνυπεύθυνος για την καταστροφή του αρχειακού υλικού στο υπόγειο της δημοτικής βιβλιοθήκης. Το αρχείο των εφημερίδων αποτελεί μέρος του πολιτιστικού αποθέματος και μέρος της ιστορίας της Θεσσαλονίκης.
    Γενεές επί γενεών Θεσσαλονικέων, μέσα σε αντίξοες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες κατόρθωσαν να διατηρήσουν, να συντηρήσουν και να εμπλουτίσουν το συγκεκριμένο αρχείο, το οποίο εγκαταλείφθηκε στην τύχη του σε μια εποχή τεραστίων τεχνικών δυνατοτήτων, αφθονίας οικονομικών πόρων και υπεράριθμου και καλοπληρωμένου προσωπικού!
    Και ενώ είναι να ντρεπόμαστε όλοι μας με το χάλι αυτό, παρακολουθούμε με απάθεια την προπαγανδιστική ρητορεία του πρώην πολιτικού υπεύθυνου της αντιδημαρχίας Πολιτισμού περί βιβλίων και βιβλιοθηκών στο δημοτικό συμβούλιο και κανείς δεν τον εγκαλεί προσωπικώς. Αυτός δε ντρέπεται, οι υπόλοιποι δε ντρέπονται;
    Έτσι, σαν μια ελάχιστη ένδειξη σεβασμού για όλους εκείνους που στο παρελθόν φρόντιζαν για τη συντήρηση και την αύξηση τούτου του πολιτιστικού πλούτου της πόλης.
    Πρέπει κανείς να διαθέτει απύθμενο θράσος ή να θεωρεί ότι έχει απόλυτη ασυλία —από πού μπορεί να προκύπτει κάτι τέτοιο;—  για να βαυκαλίζεται δημοσίως για την προσφορά του στον πολιτισμό της πόλης όταν στο υπόγειο της βιβλιοθήκης σβήνονται καθημερινώς ίχνη της ιστορίας της Θεσσαλονίκης.
    Βιβλία και άνθρωποι: Δε χρειάζεται να προσπαθούμε να ξεγελάσουμε τους εαυτούς μας: όποιος δεν ενδιαφέρεται για τα βιβλία, δεν ενδιαφέρεται και για τους ανθρώπους. Στη σύγχρονη εποχή όσοι ήθελαν να κάψουν ανθρώπους, άρχιζαν πάντοτε από το κάψιμο των βιβλίων. Στο υπόγειο της δημοτικής βιβλιοθήκης συντελείται εδώ και χρόνια ένα διαρκές έγκλημα, μια διαρκής καταστροφή. Τώρα ήλθε η σειρά να ακολουθήσει η καταστροφή των ανθρώπων. Οι πολυδάπανες «Γιορτές των Αγγέλων» απέπνεαν σήψη και μύριζαν κόλαση. To panem et circences χρεοκόπησε και οι θεατές τώρα αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι αυτοί οι ίδιοι είναι η τροφή για τα λιοντάρια στην αρένα. Όσο δεν ντρέπονται οι ίδιοι για την κατάντια τους, τόσο θα εξακολουθεί ο κάθε διαχειριστής της αρένας να αποφαίνεται κυνικώς για τη σημασία των βιβλίων και των βιβλιοθηκών.   
    Το όνειδος: Η αθλιότητα έχει παράδοση. Στον επίλογο του βιβλίου του Inside Hitler’s Greece, ο άγνωστος στις αρχές της δεκαετίες του 1990 ιστορικός Mark Mazower, χαρακτήρισε τα ελληνικά αρχεία και την κατάσταση που επικρατεί σε αυτά «εθνικό όνειδος» («national disgrace»).
     Όταν χρόνια αργότερα κυκλοφόρησε το σημαντικό βιβλίο του για τη Θεσσαλονίκη Salonica. City of ghosts (Θεσσαλονίκη. Πόλη των φαντασμάτων) δέχθηκε διάφορες ανόητες επικρίσεις από τους «γνωστούς αγνώστους» πατριδοκάπηλους της Θεσσαλονίκης για το περιεχόμενό του. Μάλιστα, ο τότε δήμαρχος Θεσσαλονίκης Βασίλης Παπαγεωργόπουλος, οδοντίατρος ο ίδιος, τον χαρακτήρισε εντελώς ξεδιάντροπα «ανεκδιήγητο»! Σε μια χώρα, σε μια πόλη, όπου η κατάσταση των αρχείων είναι όντως «εθνικό όνειδος», ο δήμαρχός της χαρακτήρισε ανεκδιήγητο έναν ξένο ιστορικό, ο οποίος έχει συμβάλλει παντοιοτρόπως στην έρευνα για την ιστορία της Ελλάδας και της Θεσσαλονίκης ειδικότερα. Είναι να μην ντρέπεται κανείς για αυτούς τους «ταγούς» της πόλης;
    Ντρεπόμαστε κ. Γάκη... και ας είναι «η μισή ντροπή δική σας και η άλλη μισή δική μας»!