ΕΝΕΚΕΝ τεύχος 26

Κυκλοφορεί το νέο τεύχος του περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ

Περιεχόμενα τεύχους 25ού Αφιέρωμα στη Λέσβο

Η ΛΕΣΒΟΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΜΑΣ

Παναγιώτης Στυλ. Σκορδάς

 «... Η πρόσκληση του περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ και ο εορτασμός των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Λέσβου ήταν μια αφορμή για να τιμήσουμε αυτή τη μεγάλη λογοτεχνική κληρονομιά, την ανεκτίμητη πολιτιστική μας περιουσία. Η Λέσβος των κορυφαίων λογοτεχνών του ζηλευτού παρελθόντος, αλλά και του ανθηρού παρόντος και του ελπιδοφόρου μέλλοντος. Τα γράμματα, η λογοτεχνία, η έρευνα, οι μελέτες, η συγγραφή εξακολουθούν να αποτελούν προτεραιότητες και επιλογές ζωής για τους Λέσβιους. Η μεγάλη βιβλιοπαραγωγή −πάνω από 100 βιβλία τον χρόνο δείχνουν οι σχετικές καταγραφές− αλλά και τα πολλά και καλά περιοδικά, οι ποιοτικές εφημερίδες, τα εκλεκτά συντοπίτικα έντυπα αποτελούν τρανές αποδείξεις μιας διαρκούς πνευματικής ανησυχίας που ψάχνει τρόπους να εκφραστεί και να κρυσταλλωθεί.
   Λέσβιοι λογοτέχνες διακρίνονται πανελλαδικά, κερδίζουν σημαντικά βραβεία, επαινούνται από τους κριτικούς και τους ειδικούς μελετητές.
Στο παρόν αφιέρωμα με τον τίτλο «Η Λέσβος της ψυχής μaς», που είχα την τιμή να επιμεληθώ, ζήτησα —και ανθολόγησα— από 25 λογοτέχνες αλλά και ιστορικούς, ερευνητές, ανθρώπους που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν, περπάτησαν, αγάπησαν τον τόπο, εμπνεύστηκαν από αυτόν, συνδέθηκαν άρρηκτα με το νησί να γράψουν ένα κείμενο για τη δική τους Λέσβο. Ο κατάλογος, βέβαια, είναι ανεξάντλητος και σε καμιά περίπτωση ας μη θεωρηθεί η συγκεκριμένη επιλογή ούτε αντιπροσωπευτική ούτε αντικειμενική...»



Απόσπασμα από το κείμενο του Παναγιώτη Σ. Σκορδά, που επιμελήθηκε το αφιέρωμα του περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ. O Παναγιώτης Στυλ. Σκορδάς γεννήθηκε το 1967 στην Αγιάσο, όπου τελείωσε το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Πήρε τον τίτλο του διδάκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με θέμα Διδακτορικής Διατριβής Το αφηγηματικό έργο του Αργύρη Εφταλιώτη. Από το 1992 υπηρετεί ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση. Την περίοδο 2006-2009 διετέλεσε Υπεύθυνος Πολιτιστικών Θεμάτων και Καλλιτεχνικών Αγώνων της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Λέσβου. Μέλος του Συνδέσμου Φιλολόγων Λέσβου από το 1992, επιμελήθηκε 5 εκδόσεις του Συνδέσμου, το Σεμινάριο 37 της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων, καθώς και άλλους 9 τόμους Λεσβιακού ενδιαφέροντος. Από το 1995 επιμελείται τις σελίδες βιβλίου της εφημερίδας Αιολικά Νέα (μέχρι το 2001) και του Εμπρός (από το 2002 μέχρι σήμερα). Με ανακοινώσεις του έχει πάρει μέρος σε πολλά συνέδρια, σεμινάρια και ημερίδες. Κείμενα και μελέτες του, φιλολογικού ενδιαφέροντος, δημοσιεύονται σε συλλογικούς τόμους και σε διάφορα περιοδικά. Βιβλιοκριτικές του έχουν δημοσιευτεί στις εφημερίδες Καθημερινή και Αυγή και στα περιοδικά Αντί, Θαλλώ, Περίπλους, Δρομολόγιο, Θέματα Λογοτεχνίας, Νέα Παιδεία, Εκπαιδευτικά, Φιλολογική και σε πολλές συντοπίτικες εκδόσεις. Είναι υπεύθυνος και επιμελητής του Λεσβιακού Ημερολογίου. Γράμματα-Τέχνες-Πολιτισμός (2011 και 2012).




Η έκδοση εικονογραφείται από αρχειακό φωτογραφικό υλικό που προέρχεται από τη συλλογή του Μάκη Μπεκιάρη. Ο Μάκης Μπεκιάρης γεννήθηκε τον Γενάρη του 1968 στη Μυτιλήνη, τόπο καταγωγής της μητέρας του, όπου και πέρασε τα πρώτα παιδικά του χρόνια. Στα εννιά του πηγαίνει στην Αθήνα και διαμένει έως το 1989. Φαντάρος ξαναβρίσκεται στη Μυτιλήνη και μένει για τα επόμενα πέντε χρόνια. Στο διάστημα αυτό εργάστηκε σε λογιστικό γραφείο, σε τοπική εφημερίδα, ενώ έκανε και
ραδιοφωνικές εκπομπές σε τοπικό σταθμό. Το 1994 επιστρέφει στην Αθήνα όπου και ζει εργαζόμενος σε μεγάλο χρηματοπιστωτικό οργανισμό. Ασχολείται με τη συλλογή αρχειακού υλικού για τη Μυτιλήνη, ενώ είναι ο εμπνευστής και δημιουργός της ιστοσελίδας www.lesvosoldies.gr, μέσω της οποίας προβάλλει την πολιτιστική κληρονομιά της Μυτιλήνης κάνοντας αφιερώματα και διοργανώνοντας εκθέσεις.

Κυκλοφορεί το νέο τεύχος του περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ

 Κυκλοφορεί το νέο τεύχος του περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ αφιερωμένο στη λογοτεχνία της Λέσβου.

H απατηλή υπόσχεση της αγάπης, Πέτρος Θεοδωρίδης από τις εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ

Το βιβλίο αποτυπώνει ένα μέρος της διανοητικής του πορείας του Πέτρου Θεοδωρίδη εδώ και μία δεκαετία περίπου. Όπως συμβαίνει πάντοτε, υπάρχουν συνέχειες και ασυνέχειες, νέες προβληματικές και εμπλουτισμός παλαιότερων θέσεων.
   Ευαίσθητος δέκτης της στροφής προς τα συναισθήματα που έχει συντελεστεί στο σύνολο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών τα τελευταία 10-15 χρόνια, συζητά για τη σημασία του έρωτα, της ντροπής, της ενοχής, του φόβου, της αγωνίας, του φθόνου και της μνησικακίας, του θυμού και της ζήλιας τόσο στον προσωπικό όσο και στον δημόσιο βίο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, λόγου χάριν, ότι αναφέρεται στην «αισθητική ουτοπία του έθνους» επικαλούμενος το συγκινησιακό φορτίο της εθνικής ταυτότητας, όπως και κάθε άλλης ταυτότητας βεβαίως. Ιδιαίτερο επίσης βάρος δίνει στις θυμικές παραμέτρους της ξενοφοβίας, του αντισημιτισμού, αλλά και του «κορεσμένου εαυτού» στο πλαίσιο της ύστερης νεωτερικότητας.
   Διαβάζοντάς τον, εντυπωσιάστηκα για άλλη μια φορά από την ευαισθησία του και τη δόκιμη άσκηση αυτογνωσίας στην οποία διακριτικά μας προσκαλεί. Το κείμενό του είναι απολαυστικό γιατί κινείται με άνεση σε ένα πεδίο κατάσπαρτο από επίκαιρα και σύνθετα θέματα χωρίς να δεσμεύεται από τις υποχρεωτικότητες των ακαδημαϊκών συμβάσεων στη γραφή και την ανάλυση. Έτσι, διάστικτο από ενέσεις ευαισθησίας «χωρίς όμως να παγιδεύεται στον συναισθηματισμό» το βιβλίο καθίσταται προσιτό και εύληπτο. Και όχι τυχαία καθώς ο Θεοδωρίδης είναι και ένας πολύ καλός δάσκαλος, εκτός από μάστορας της γραφής.



Νίκος Δεμερτζής
καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών







Η AΠATHΛH ΥΠOΣXEΣH  THΣ AΓAΠHΣ


«Η προσωπική μας ταυτότητα συνθέτει μία επιλεκτική αφήγηση: την ανασυνθέτει εκ των υστέρων ως αναδρομική βιογραφία. «Αυτό που ήταν πρωταρχικά χωρίς νόημα μόνο αργότερα, αναδρομικά, αποκτά νοηματική επίδραση»2. Γιατί η μνήμη σχεδόν πάντα είναι επιλεκτική, ως ανάμνηση που υψώνεται στο βάθρο ξεχασμένων πραγμάτων. Γιατί «δεν είναι οι αμετάβλητες εικόνες αυτές που εμπιστευόμαστε, αλλά κάποιες αναπλάσεις φανταστικές εικόνες: το παρελθόν αναπλασμένο έτσι ώστε να ταιριάζει στο παρόν»3. Σχεδόν η κάθε μνήμη είναι ανά-μνηση· ξανακοιτάζουμε τους εαυτούς μας κάθε φορά και διαλέγουμε από τον σωρό των βιωμάτων μας εκείνη την ενθύμηση που ξαναδίνει νόημα στην τωρινή ζωή μας.
   Η αίσθηση του εαυτού μας προϋποθέτει μια αφηγηματική ταυτότητα, ότι δηλαδή κάποιος είναι σε θέση να αφηγηθεί στον εαυτό του μια σχετικά συνεκτική ιστορία4. «Αποστολή της αφήγησης είναι να επιλέγει και είναι ίδιον της φύσης της να συμπεριλαμβάνει αποκλείοντας και να διαφωτίζει σκιάζοντας. Αν αφεθεί στην τύχη του, αν δεν φωτισθεί από τους προβολείς της αφήγησης, ο κόσμος δεν είναι ούτε τακτικός ούτε χαοτικός, ούτε καθαρός ούτε βρώμικος»5...




1. Μπλεζ Πασκάλ, Σκέψεις, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2000, παρ. 205, σελ. 81.
2. Slavoj Zizek. For they Know not what they do, Enjoyment as a Political Factor, εκδ. Verso, London-New York (1991) 1996, σελ. 202.
3. Ο Gerald Edelman ονομάζει αυτά τα φαινόμενα «το ενθυμούμενο παρόν». Αναφ. στο Peter P. Leaven,. A. Frederic, Το ξύπνημα της Τίγρης, θεραπεύοντας τις τραυματικές εμπειρίες, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999, σελ. 259.

4. Dylan Evans, Συναίσθημα, μτφρ. Βίλλυ Καραγκούνη, Oxford U. P., Το ΒΗΜΑ, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα (2001) 2006, σελ. 21.
5. Zygmunt Bauman, Σπαταλημένες ζωές, Οι απόβλητοι της νεωτερικότητας, μτφρ. Μάρκος Καρασαρίνης, εκδ. Κατάρτι, Αθήνα 2005, σελ. 34, 35, 38.

Έχουν γράψει για το βιβλίο:

Ο Πέτρος Π. Θεοδωρίδης για τη λατρεία του εφήμερου στις σύγχρονες κοινωνίες

 

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ: Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ "ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ"

Πέτρος Θεοδωρίδης, Περί της απώθησης του έρωτα και του θανάτου

Πέτρος Θεοδωρίδης, Περί της απώθησης του έρωτα και του θανάτου

ερανίστρια

μια περιήγηση στους χώρους της φιλολογίας και της εκπαίδευσης

 Η ΑΠΑΤΗΛΗ ΥΠΟΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

Αναδημοσίευση από το blog: MHNYMAL

Παρασκευή, 30 Νοεμβρίου 2012

η απατηλή υπόσχεση της αγάπης

Από το ακέραιο ντύναι του προφασιστικού μικροαστισμού, βρεθήκαμε στο ακέραιο γδύναι όσων αγαπήθηκαν κι ένωσαν σε-ένα σώματα και ψυχές. Κι έπειτα, από τις θλιβερές διαπιστώσεις του Reich και την κυκλοτερή στιχουργία της ηλιόπετρας του Paz, στη θλιμμένη πέτρα στον ήλιο του Beckett, όπου οι όρκοι της αγάπης ακούγονται απατηλοί. Αυτή η διαδρομή των δυο τελευταίων αναρτήσεων μας οδηγεί στην Απατηλή Υπόσχεση της Αγάπης, το νέο βιβλίο του Πέτρου Θεοδωρίδη. Στο τελευταίο ομώνυμο με το βιβλίο μέρος τού επίσης ομώνυμου πρώτο δοκιμίου του βιβλίου, ο συγγραφέας διαπιστώνει ότι η αγάπη η ανοιχτή στον ξένο, τον διαφορετικό, αλλά και στους αποχωρισμούς μας, η αγάπη που πρότεινε η J. Kristeva, είναι σήμερα ανέφικτη:

Στην εποχή μας αντιμετωπίζουμε μία θεμελιώδη αντίφαση. Από τη μία έχουμε μιαν υλική πραγματικότητα παγκοσμιοποιημένη, περίπλοκη και διάχυτη. Από την άλλη μια φαντασιακή ανα-παράσταση αυτής της πραγματικότητας που την ανασυνθέτει νοσταλγικά, που προσπαθεί να εξαλείψει τα κενά, να την αναπλάσει ως ενιαία και μοναδική. Ανάμεσα στο τοπικό και στο παγκόσμιο, ανάμεσα στην ατομική ταυτότητα και στο τοπικό διεισδύει διαρκώς η παγκοσμιοποίηση. Είναι σήμερα πιο κοντά μου η τοπική μικρή μου κοινότητα ή η κοινότητα στο διαδίκτυο; Είναι κοντύτερα η τοπική με την εθνική κοινότητα ή μήπως είναι πια δυνατή μια απευθείας, αδιαμεσολάβητη σχέση με την παγκόσμια κοινωνία;

Απέναντι στο είδος αγάπης που αποδέχεται τον αποχωρισμό και τον ξένο αντιτάσσεται σήμερα μια ηθική αγάπης που σημαίνει εξάρτηση, συναισθήματα προσκόλλησης σ' ένα άλλο άτομο ή ομάδα με τέτοιο τρόπο που μας είναι πολύ δύσκολο να κάνουμε χωρίς αυτό. Η προσκόλληση - αγάπη αναδιπλώνεται στην εποχή μας και ως "κοινοτισμός" που μπορεί να προσδιορίζει, "τον εγκλεισμό των ατόμων σε μια ιδιαίτερη ομάδα σε βάρος της κοινής τους συνείδησης και των σχέσεων πέραν της ομάδας τους, με τα μέλη της ευρύτερης κοινωνίας" ως "μνησικακία ικανή να μετασχηματίζει την απώλεια νοήματος σε αναδίπλωση στον εαυτό" καθιστώντας την ομάδα "φυλή" που αποκτά συνοχή με την απόρριψη του εχθρού, ο οποίος είναι ικανός να παίρνει πολλές μορφές ή ως νεοεθνικισμός, μία νέα λατρεία του έθνους που χαρακτηρίζεται από διαστρέβλωση και αυθαιρεσία. 

Αγάπη των φυλών και του φυλετισμού. "Μόλις αποξηρανθεί η τεχνητή λίμνη της παγκοσμιότητας, τα περσινά βαλτοτόπια του τοπικισμού γυαλίζουν δελεαστικά σαν να ήταν τα φυσικά λιμάνια όσων έχουν ανάγκη να κολυμπήσουν με ασφάλεια". Ο φυλε-τισμός, που ως εκ θαύματος αναγεννήθηκε, στηρίζεται στην ευλογία της κοινότητας, στην επιδοκιμασία του ανήκειν, στη γεμάτη πάθος αναζήτηση της παράδοσης. "Με αυτή την έννοια τουλάχιστον η μακριά περιπλάνηση της νεωτερικότητας μάς έχει φέρει εκεί από όπου είχαν εκκινήσει οι προπάτορές μας. Ίσως οι κοινότητες, ζεστές και φιλόξενες, προσφέρουν αυτό που οι παγερές αφαιρέσεις απέτυχαν να μας δώσουν".

Η εποχή μας λέει: πίστευε στην Αγάπη ως δικτατορία των συναισθημάτων, ως κιτς Αγάπη. Ο Μίλαν Κούντερα μάς θυμίζει "στο Βασίλειο του κιτς επικρατεί η δικτατορία της καρδιάς. Πρέπει, φυσικά, τα συναισθήματα που υποκινούνται από το κιτς να μπορεί να τα συμμερίζεται η πλειοψηφία. Το κιτς κάνει να αναβλύζουν, το ένα μετά το άλλο, δυο δάκρυα συγκίνησης. Το πρώτο δάκρυ λέει: τι ωραία που είναι τα πιτσιρίκια που τρέχουν σ' ένα πάρκο! Το δεύτερο δάκρυ λέει: Τι ωραίο που είναι να συγκινείσαι, μαζί με ολόκληρη την ανθρωπότητα, βλέποντας τα πιτσιρίκια να τρέχουν σ' ένα πάρκο! Μόνο το δεύτερο αυτό δάκρυ κάνει το κιτς να είναι κιτς. Η αδελφοσύνη όλων των ανθρώπων ουδέποτε θα μπορέσει να βασισθεί πουθενά αλλού, παρά μόνο στο κιτς".

Τι λέει στον Άλλον - στον καθένα από εμάς, τον κάθε άλλο - η απάντηση της αγάπης που εκκρίνει η αγωγία; Λέει: "Είμαι αυτό που σου λείπει. Με την αφοσίωσή μου σε σένα, με τη θυσία μου για σένα, θα σε γεμίσω, θα σε ολοκληρώσω". Η κίνηση της αγάπης είναι διπλή: το υποκείμενο συμπληρώνει τη δική του έλλειψη προσφέροντας τον εαυτό του στον Άλλον. "Η εξαπάτηση που ενέχει η αγάπη συνίσταται στην ιδέα ότι αυτή η αλληλοεπικάλυψη δύο ελλείψεων ακυρώνει την έλλειψη ως τέτοια σε μιαν αμοιβαία πλήρωση". Γιατί η αγάπη ενέχει μια φαντασιακή αμοιβαιότητα μεταξύ του "να αγαπάς" και να "αγαπιέσαι" συνιστά τον απατηλό χαρακτήρα της αγάπης. Η αγάπη, κατά τον Λακάν, εξαπατά. Εξαπατά επειδή το να αγαπά κανείς σημαίνει "να δίνει κανείς εκείνο που δεν έχει". Η αγάπη δεν στοχεύει εκείνο που διαθέτει το αντικείμενο της αγάπης, αλλά εκείνο που του λείπει. Καταλαμβάνει τη θέση της έλλειψης του Άλλου, το τίποτε  πέρα από αυτόν. "Σ' αγαπώ, λέει το υποκείμενο στον Άλλο, αλλά επειδή ανεξήγητα αγαπώ σε σένα κάτι περισσότερο από σένα - το αντικείμενο μικρό α - σε ακρωτηριάζω". 

Ας πιάσουμε λίγο το νήμα του Λακάν εκεί που το άφησε ο Π. Θεοδωρίδης. Τι είναι αυτός ο ακρωτηριασμός; Συνεχίζει ο Λακάν, και σκατολογεί κι εδώ:
Αυτό είναι το νόημα του συμπλέγματος του μαστού, του στήθους, αυτό το mammal-complex, που ο Bergler βλέπει καλά τη σχέση του με τη στοματική παρόρμηση, ε τη μικρή διαφορά ότι η περί ης ο λόγος στοματικότητα δεν έχει απολύτως τίποτε να κάνει με την τροφή, και ότι όλος ο τόνος της βρίσκεται σ' αυτό το φαινόμενο του ακρωτηριασμού. 
Σου δίνομαι, λέει ακόμη ο πάσχων, αλλά αυτή η δωρεά του προσώπου μου - όπως λέει ο άλλος - μυστήριο! αλλάζει ανεξήγητα σε δώρο ενός σκατού - όρος επίσης ουσιαστικός της εμπειρίας μας. 
Όταν έχει επιτευχθεί αυτή η στροφή, στο τέρμα της ερμηνευτικής διευκρίνησης, τότε αναδρομικά κατανοείται αυτός ο ίλιγγος, παραδείγματος χάρη, της λευκής σελίδας, που σε κάποιο πρόσωπο, προικισμένο αλλά κολλημένο στο όριο της ψύχωσης, είναι κάθε πρόσβαση στον Άλλον. Αυτή η λευκή σελίδα όπου σταματούν οι απερίγραπτες διανοητικές διαχύσεις του, αν κυριολεκτικά δεν μπορεί να την αγγίξει, είναι γιατί δεν μπορεί να τη διανοηθεί παρά σαν ένα χαρτί του καμπινέ. 

αυτό το άλφα το μικρό το μέγα

γδείναι ή ντείναι θα σου πει ταμάμ σημαίνον

από το άλφα το μικρό μέχρι το ωμέγα

ό,τι δεν έχω στο χαρίζω μετ' επαίνων

 

 

 

Παρουσίαση του περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ στην Μυτιλήνη

Το ΕΝΕΚΕΝ στο Πλωμάρι

Το αφιέρωμα του περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ στη σύγχρονη λογοτεχνία της Λέσβου παρουσιάστηκε την Κυριακή 11 Νοεμβρίου στο Πλωμάρι στην Αίθουσα της Λέσχης «Βενιαμίν Ο Λέσβιος». Το αφιέρωμα των 160 σελίδων, επιμελήθηκε ο φιλόλογος Παναγιώτης Σκορδάς και έχει τίτλο «Η Λέσβος της Ψυχής μας». Συμμετέχουν 25 Λέσβιοι λογοτέχνες, οι πιο πολλοί με ανέκδοτο κείμενο τους. Το εισαγωγικό κείμενο έχει γράψει ο Παναγιώτης Σκορδάς. Την επιμέλεια του αρχειακού φωτογραφικού υλικού που πλαισιώνει τα κείμενα έκανε ο γνωστός συλλέκτης Μάκης Μπεκιάρης. Προλογίζει ο εκδότης του περιοδικού Γιώργος Γιαννόπουλος. Αναλυτικότερα στο περιοδικό γράφουν  οι:

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑΣ Η Λέσβος της Ψυχής μας
ΓΙΑΝΝΑΚΟΣ ΒΟΜΒΑΣ Μια αξέχαστη καντάδα
ΜΙΜΗΣ ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΣ Στη Μυτιλήνη σαράντα χρόνια μετά
ΣΤΡΑΤΗΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ Μυτιλήνη, ακαταμάχητη και προκλητική
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗΣ Η Μυτιλήνη του πρόσφατου παρελθόντος [1800-1950]
ΤΑΚΗΣ ΧΑΤΖΗΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ Ένα νησί ταξιδεύει
ΜΑΡΙΑ ΑΧ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ Η Επάνω Σκάλα, η κυρα-Ψάραινα, οι Γερμανοί..
ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΜΙΣΣΙΟΣ Στη Μυτιλήνη, Πάσχα του 1980
ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ Της Σαπφούς
ΦΑΙΔΩΝ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Στη Μυτιλήνη στα χρόνια της Αυγής
ΜΑΚΗΣ ΑΞΙΩΤΗΣ Το φως της Ίδης
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ Άτταλος ο τελευταίος
ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ Η Ερατώ εις Καλλονήν Λέσβου
ΑΡΗΣ ΤΑΣΤΑΝΗΣ Τα μάτια
ΦΩΤΕΙΝΗ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ Οτι κραταιά ως θάνατος αγάπη
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΗΣ Φθινόπωρο στον Μόλυβο
ΝΙΚΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΑΤΟΣ Από την ταράτσα του Ιγνάτιου στο Estravagario του Παναγιώτη
ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΑΝΕΛΛΗΣ Από πού να σε δω;
ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟΣ ΙΝΤΖΕΜΠΕΛΗΣ Η Μυρσίνη
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΤΕΡΗΣ Πατρίδα της Σαπφώς και του Ακινδύνου
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΙΚΟΡΕΤΖΟΣ Χειμωνιάτικο Πάσχα
ΑΝΤΩΝΗΣ Γ. Χ. ΧΙΩΤΗΣ Όταν ήρθα διακοπές στο χωριό μου
ΞΕΝΟΦΩΝ ΜΑΥΡΑΓΑΝΗΣ Η καπετάνισσα
ΔΗΜΟΣ ΚΛΑΔΙΤΗΣ Της Παναγιάς
ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ Στα σφαιριστήρια του Παλλεσβιακού
ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Στο κατάστρωμα

 Γράφει ο επιμελητής του αφιερώματος Παναγιώτης Σκορδάς: «Στο παρόν αφιέρωμα με τον τίτλο Η Λέσβος της ψυχής μου, που είχα την τιμή να επιμεληθώ, ζήτησα από 25 λογοτέχνες αλλά και ιστορικούς, ερευνητές, ανθρώπους που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν, περπάτησαν, αγάπησαν τον τόπο, εμπνεύστηκαν από αυτόν, συνδέθηκαν άρρηκτα με το νησί να γράψουν ένα κείμενο για τη δική τους Λέσβο. Επιδίωξη μου ήταν να παρουσιαστεί όχι μόνο η πόλη της Μυτιλήνης αλλά ολόκληρο το νησί. Να πλεχθεί ο λογοτεχνικός του  ιστός. Να στηθεί μια νοητή περιδιάβαση στην πρωτεύουσα και σε χωριά, στην πόλη και στην ύπαιθρο, σε φυσικό τοπίο και σε κτίσματα, σε ανθρώπους και σε συμβάντα, σε βιώματα, σε μνήμες. Με αυτό το σκεπτικό παρουσιάζεται και το αφιέρωμα στις σελίδες του περιοδικού. Ο λογοτεχνικός περίπατος ξεκινά από την πόλη της Μυτιλήνης και συνεχίζεται με την Καλλονή, το Μόλυβο, τη Συκαμιά, την Άντισσα, τη Βατούσα, την Ερεσό, το Πλωμάρι, την Αγιάσο. Μέσα στα διηγήματα άμεσα και έμμεσα αναφέρονται πολλά χωριά, τοπωνύμια, τοποθεσίες, μικρές-μικρές ψηφίδες στο υπέροχο Λεσβιακό μωσαΐκό. Και φυσικά δεν θα μπορούσε να λείψει μια επίσκεψη στις απέναντι Μικρασιατικές  ακτές, ιστορικές κοιτίδες ελληνισμού και ανασαμιές της Λέσβου».

 H παρουσίαση του περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ στο Πλωμάρι έγινε μέσα σε μια ιδιαίτερα θερμή και συγκινητική ατμόσφαιρα. Άρχοντας πραγματικός ο συγγραφέας δικηγόρος και δημοσιογράφος Ξενοφών Μαυραγάνης φρόντισε με τη χαρακτηριστική σπουδή και αγάπη που περιβάλλει τον γενέθλιο τόπο του και την παρουσίαση του ΕΝΕΚΕΝ η οποία άφησε πολύ καλές εντυπώσεις. Στις φωτογραφίες στην ιστορική αίθουσα «Βενιαμίν ο Λέσβιος» ο επιμελητής του αφιερώματος φιλόλογος Παναγιώτης Σκορδάς διαβάζει κείμενα από το αφιέρωμα. Στην εκδήλωση διάβασε κείμενό του και ο νεαρός συγγραφέας Δήμος Κλαδίτης. Το ΕΝΕΚΕΝ ευχαριστεί θερμά όλους τους συντελεστές της εκδήλωσης και τους κατοίκους του Πλωμαρίου που την παρακολούθησαν για την ευγένεια και τη  θερμή τους φιλοξενία.

Εκδηλώσεις ΕΝΕΚΕΝ

«Αιώνιοι» εχθροί και άσπονδοι φίλοι, του Όμηρου Ταχμαζίδη

Η έπαρση: Σε παλαιότερο σημείωμά μας αναφερθήκαμε στη λυκοφιλία των Ελλήνων και Γερμανών συντηρητικών – συνήθως παρόμοιες σχέσεις αποβαίνουν υπέρ του ισχυρού. Κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου η Ελλάδα και η (δυτική) Γερμανία  βρέθηκαν στο ίδιο “στρατόπεδο”. Η Γερμανία διαιρεμένη σε δύο διαφορετικά κράτη, η Ελλάδα διαιρεμένη «εσωτερικά». Η μεταπολεμική Γερμανία του «οικονομικού θαύματος» δεν έδειξε  εμπράκτως στοιχεία μεταμέλειας για την περίοδο της Κατοχής, αλλά η συντηρητική της ηγεσία αντιμετώπισε με περισσή αλαζονεία την ελληνική πλευρά. Το μαρτυρούν τα αρχεία του γερμανικού κράτους, αλλά και δημοσιεύματα στον ελληνικό τύπο.

Δεν είχαν συμπληρωθεί καν είκοσι χρόνια από την αποχώρηση των χιτλερικών στρατευμάτων από την Ελλάδα και η νέα οικονομικά ισχυρή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (BRD) καλυμμένη πίσω από τη νέα «ευρωατλαντική φιλία» προσπαθούσε με φθηνά τεχνάσματα να ξορκίσει την εγκληματική παρουσία της νατσιστικής Κατοχής στη χώρα μας. Ένα από αυτά ήταν η τιμή της μνήμης, γενικώς και αορίστως, των Γερμανών στρατιωτών που «έπεσαν» στην Ελλάδα.

Διαβάζουμε στον τύπο της Θεσσαλονίκης (εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, Τρίτη 20 Νοεμβρίου 1962, σ. 5) την ακόλουθη σύντομη είδηση υπό τον τίτλο «Στέφανος εις μνήμην των πεσόντων Γερμανών κατά των Β΄ Πόλεμον»: «Ο εν Θεσσαλονίκη Γερμανός πρόξενος κ. Ερλεβάιν κατέθεσεν χθες την πρωίαν στέφανον, εις το ηρώον του Γ΄ Σώματος Στρατού, εις μνήμην των πεσόντων Γερμανών αξιωματικών και οπλιτών, εις Ελλάδα. Εις την τελετήν παρέστησαν και εκπρόσωποι των αρχών της Θεσσαλονίκης».

Αντικομμουνιστική τουρκοφιλία:  Το 1952, λίγο μετά την εκλογική νίκη του «υπερδεξιού» «Συναγερμού» υπό τον στρατάρχη Αλέξανδρο Παπάγο, επισκέφθηκε τη χώρα μας ο τότε πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας Τζελάλ Μπαγιάρ. Η επίσκεψη τούτη και ο τρόπος με τον οποίο προβλήθηκε από τον τύπο της εποχής, καταδεικνύει με πολύ εύγλωττο τρόπο, ότι οι  προαιώνιοι «φίλοι» ή «εχθροί» είναι μια πολύ ρευστή υπόθεση.

HOS GELDINIZ: Το «καλώς ήλθατε» στην τουρκική του εκδοχή και με κεφαλαία γράμματα αποτελούσε τον πρωτοσέλιδο τίτλο της «συντηρητικής» εφημερίδας της Θεσσαλονίκης «Ελληνικός Βορράς». Η προσφώνηση HOS GELDINIZ απευθυνόταν προς τον πρόεδρο της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο οποίος από την Αθήνα, όπου ευρισκόταν για επίσημη επίσκεψη, κατευθύνονταν προς την Θεσσαλονίκη (επισκέφθηκε  εδώ το προξενείο-οικία του Κεμάλ Ατατούρκ) και μετά διερχόμενος από την Δυτική Θράκη (και εκεί του είχε προετοιμασθεί θερμή υποδοχή) θα μετέβαινε σιδηροδρομικώς στην Κωνσταντινούπολη.

Το κύριο άρθρο: Παραθέτουμε αυτούσια αποσπάσματα από το πρωτοσέλιδο κεντρικό άρθρο του «Ελληνικού Βορρά» [Κυριακή 30 Νοεμβρίου 1952]: «Η μυριόστομος ιαχή, η οποία από της παρελθούσης Πέμπτης συγκλονίζει τους αιθέρας της πρωτευούσης, θ΄ αντηχήσει αύριον και εις τον ουρανόν της βορειοελλαδικής μητροπόλεως επί τη αφίξει του Αρχηγού του Τουρκικού Έθνους. Αν ολόκληρον τον Ελληνικόν λαόν  συγκινεί βαθέως η φιλία των δύο γειτόνων εθνών, οι κάτοικοι της Βορείου Ελλάδος αισθάνονται ακόμη βαθυτέραν την συγκίνησιν δια το μέγα αυτό κοσμοϊστορικόν γεγονός. Διότι τούτο συνδέεται ιδιαιτέρως με τον τόπον αυτόν. Εδώ επάνω είδε το φως της ημέρας ο μέγας αναμορφωτής της αδελφής χώρας και πρώτος Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας Κεμάλ Ατατούρκ. Εδώ ηνδρώθη και έκαμε τα πρώτα βήματα του στρατιωτικού σταδίου του, εδώ δε παρουσίασε τα πρώτα δείγματα της μελλούσης μεγαλουργού σταδιοδρομίας του. Και δεν είναι ίσως απλή σύμπτωσις, αλλ΄ επίδρασις της ιστορικής μοίρας το ότι πρώτος αυτός κατενόησεν εν Τουρκία ότι η σωτηρία των δύο εθνών, μόνον δια της φιλίας και της συμμαχίας αυτών ήτο δυνατή και έδωκε την χείραν εις τον μέγαν Έλληνα πολιτικόν του Ελευθέριον Βενιζέλον, ταυτοχρόνως κατανοήσαντα και εγκολπωθέντα την ιστορική αυτήν επιταγήν, και ανέλαβαν ομού την πρωτοβουλίαν, από κοινού δε οι δύο συνετέλεσαν εις το εκπληκτικόν γεγονός, ότι από μιαν μακράν και αιματηράν εχθρότητα των δύο εθνών, ανεπήδησεν η θερμοτέρα και ειλικρινεστέρα φιλία.

Και αν είναι αληθές ότι οι άνθρωποι ζουν εις τους ουρανούς και μετά την σωματικήν των τελευτήν, αναμφιβόλως η ψυχή του Κεμάλ Ατατούρκ, βλέπουσα αύριον από εκεί επάνω τον αντάξιόν του διάδοχον εις την ανωτάτην ηγεσίαν της γείτονος χώρας Τζελάλ Μπαγιάρ, επισκεπτόμενον το σπίτι, όπου εγεννήθη, και ακούουσα την μυριόστομον κραυγήν, η οποία θα υψούται από τα στήθη των Ελλήνων, θα μακαρίζει εαυτόν, διότι εθεμελίωσεν την φιλίαν μ΄  έναν λαόν, ο οποίος τόσον αγαπά και τόσον εκτιμά το Τουρκικόν Έθνος!

Αν δε ο Αρχηγός της Τουρκικής Δημοκρατίας επείσθη κατά την διαμονή του εν Αθήναις πόσον βαθέως και ειλικρινώς αγαπά ο Ελληνικός λαός το αδελφόν έθνος, εδώ επάνω εις την Βόρειον Ελλάδα θα συγκινηθεί ακόμη περισσότερον, βλέπων εκδηλούμενα τα αισθήματα ταύτα, όχι μόνον δια ζητωκραυγών και δια χειροκροτημάτων, αλλά και δια πράξεων. Διότι εις την εκείθεν του Νέστου χώραν, εις την Δυτικήν Θράκην ζει μια πολυάριθμος αναλογικώς τουρκική μειονότης. Και η μειονότης αύτη, απολαύουσα όλων των δικαιωμάτων, αλλά και υποκειμένη εις όλας τα υποχρεώσεις των Ελλήνων πολιτών, περιβάλλεται από την αγάπην των συνοίκων Χριστιανών και την στοργήν των επισήμων αρχών. Και το ιδρυόμενον εν Κομοτινή Λύκειον, το οποίον θα εγκαινιάσει ο υψηλός μας ξένος, ο οποίος το τιμά με το όνομά του, αποτελεί μίαν ακόμη εκδήλωσιν των αισθημάτων τούτων προς την μουσουλμανικήν μειονότητα της Θράκης.

Η αυριανή και η μεθαυριανή ημέραι, κατά τας οποίας θα ευρίσκεται ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας εις την Βόρειον Ελλάδα, θα γραφούν εις την καρδίαν του λαού αυτής ως ημέραι ιστορικαί και ως λαμπραί σελίδες εις το βιβλίον της φιλίας και της αγάπης των δύο εθνών.

Οι Βορειοελλαδίται, που αποτελούν τον ακριτικόν πληθυσμόν της χώρας μας και βλέπουν συγκεκριμένην και ολοζώντανην την απειλήν, που υψούται από τα σύνορα κατά της χώρας, κατανοούν περισσότερον παντός άλλου, ότι τίποτε δεν πρέπει να χωρίσει πλέον τους δύο λαούς και ότι η ένωσίς των αποτελεί την μόνην εγγύησιν δια την ασφάλειαν, την ελευθερίαν, την πρόοδον και την ευημερίαν αυτών.

Είναι δε ευτύχημα μέγα ότι ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας εύρεν εις την Ελλάδα μίαν Κυβέρνησιν, στηριζόμενην επί της μεγάλης πλειονοψηφίας του Ελληνικού λαού, επί κεφαλής της οποίας ευρίσκεται ο Στρατάρχης  Παπάγος, γεγονός το οποίον συνετέλεσε να καταστήσει στενωτέρας ακόμη τους δεσμούς μεταξύ των δύο εθνών.

Η θέλησις του λαού μας δια την τοιαύτην σύσφιξιν των δεσμών εκδηλωθείσα κατά τον συγκινητικότερον τρόπον εις την πρωτεύουσαν της χώρας θα διατρανωθεί ακόμη επιβλητικωτέρα εδώ επάνω κατά την αυριανήν άφιξιν του Αρχηγού του Τουρκικού Έθνους, τον οποίον θα υποδεχθεί ο λαός της Βορείου Ελλάδος με μυριόστομον και παλλόμενην από συγκίνησιν την κραυγήν: - Καλώς ήλθατε!»

Σημείωση: Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου και προσανατολίζουν προς συγκεκριμένη ανάγνωση του άρθρου, η οποία όμως δεν είναι η μοναδική. Το κείμενο επιδέχεται πολλαπλές αναγνώσεις. Η ανάλυση της ρητορικής και της επιχειρηματολογίας του δύναται να συμβάλλει  στην επιστημονική εξάσκηση φοιτητών σε ζητήματα της ιστορίας και άλλων συναφών επιστημών. 

Όμηρος Ταχμαζίδης είναι δημοσιογράφος - ΜΑ Φιλοσοφίας – Ιστορίας

ΜΑΡΤΥΡΙΑ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΤΖΙΚΗΣ, από τις εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ

«...Ο αγώνας συνεχιζόταν πιο έντονος και πιο επικίνδυνος. Λείπαμε συχνά σε διάφορες συσκέψεις ή μεταφέροντας εφόδια στα βουνά. Εγώ δούλευα μέρα νύχτα για την οργάνωση. Έγινα υπεύθυνος του οικονομικού τομέα της τοπικής οργάνωσης του Ε.Α.Μ. Μέσα στις υπάρχουσες συνθήκες δεν ήταν εύκολο να είσαι υπεύθυνος των οικονομικών. Έπρεπε να εκτιμάς τα χρήματα που μαζεύονταν λέβα προς λέβα και τούτο το θεωρούσα τιμή μου. Τα χρήματα που μαζεύονταν αποτελούσαν μεγάλη ευθύνη για μένα μέσα στη φτώχεια που έδερνε τον κόσμο.
   Στο σπίτι μας εξακολουθούσε να μένει η Ρετζίνα που, όπως είπα, είχε πάρει κοντά της η μάνα μου. Ήδη είχαν βάλει στο πέτο των Εβραίων το άστρο του Δαυίδ. Ήταν φανερό πως από μέρα σε μέρα θα τους μάζευαν. Παρακαλούσα τον Αλβέρτο να τους πάμε στο βουνό, στους αντάρτες, αλλά ο μπάρμπα Ιακώβ δεν ήθελε ούτε ν’ ακούσει. «Δεν πάω μ’ αυτούς τους τσιπλάκηδες», έλεγε. «Όπου πάμε, θα πάμε όλοι μαζί». Μάθαμε πως πέθανε κατά τη μεταφορά και οι άλλοι στα κρεματόρια του Άουσβιτς. Όσοι είχαν γίνει Βούλγαροι υπήκοοι δεν τους πήραν. Έτσι, γλίτωσε η άλλη αδερφή της Ρετζίνας, η Πέρλα. Ο Ασέρ, ο άντρας της, είχε γραφτεί Βούλγαρος και η κόρη τους παντρεύτηκε Έλληνα και βαφτίστηκε χριστιανή. Η οικογένεια είχε κρύψει αρκετά υφάσματα στα μπαούλα του σπιτιού μας, τα οποία πήρε η χριστιανή κόρη της Πέρλας. Υποψιαζόταν μάλιστα ότι δεν τα είχαμε δώσει όλα. Όμως δεν κρατήσαμε τίποτα. Για μας αποτελούσε καθήκον αγάπης η φύλαξη της περιουσίας τους. Τους κλάψαμε πολύ. Είχαμε μεγαλώσει μαζί, σαν μια οικογένεια.
   Τα γεγονότα έτρεχαν, η υποχώρηση των Γερμανών αναπτέρωσε το ηθικό μας. Το κίνημα φούντωσε. Ήρθε ο Σεπτέμβρης του 1944. Στις 9 του μήνα άρχισε η κατάρρευση. Επαναστάτησε το σύνταγμα του χωριού μας. Έτρεχαν οι αγγελιαφόροι καβάλα στ’ άλογα. Εμείς χαρές, τραγούδια. Ό κόσμος στους δρόμους, στις πλατείες, και στα αλώνια χόρευε. Η πρώτη απελευθερωτική σύσκεψη των επικεφαλής της πολιτικής και στρατιωτικής οργάνωσης του Ε.Α.Μ. ορίστηκε να γίνει στο σπίτι μας. Μας ειδοποίησαν πως μια μερίδα αξιωματικών δεν παραδινόταν στους επαναστάτες. Κυκλοφόρησε η φήμη ότι ο ΕΛΑΣ κατέλαβε τον σταθμό χωροφυλακής. Εμείς φοβηθήκαμε. Το σπίτι μας ήταν γεμάτο ελασίτες και αν συνέβαινε κάτι κινδυνεύαμε. Δυο μέρες περάσαμε αγωνιώντας. Δεν είχε σταθεροποιηθεί η κατάσταση...»

Eνοικιάζομαι του Γιάννη Τσιτσίμη, από τις εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ

Ενοικιάζομαι. Ως συνείδηση, ως κορμί, ως ψέματα, ως χώρα. Ενοικιάζομαι εγώ, εσύ, όλοι. Ενοικιάζεται η σιωπή, τα λάθη, η υποκρισία, η «καριέρα», η λήθη, το μέλλον. Αλλά πουθενά μέσα στα  ενοικιοστάσια δεν βρίσκεις να μισθώσεις λίγη ανθρωπιά. Λίγη έστω κατανόηση. Δεν περισσεύει. Και μετά, ξεπέφτεις. Βυθίζεσαι. Ακροβατείς ανάμεσα σε άγνωστους κόσμους. Κι αυτό είναι ένα βιβλίο για το πιο δυνατό στοιχείο που ορίζει την ανθρώπινη ύπαρξη στην καταβύθισή της: το σεξ.
   Το σεξ ως πηγή γέννησης, σαρκικής απόλαυσης, ανασφάλειας, παρεκτροπής και στοιχείο ακραίων καταστάσεων, βασιλεύει σε αυτήν τη συλλογή διηγημάτων. Ως βασική αιτία εξερεύνησης της ανθρώπινης οδύνης τη στιγμή της κορύφωσης του ερωτικού σπασμού. Ξεπεσμένοι χαρακτήρες, πόρνες, ζευγάρια που μισιούνται κι εκδικούνται ερωτικά, παρανοϊκοί και μοναχικοί τύποι, γυναίκες σε αδιέξοδες σχέσεις, ο έρωτας να νικιέται από το ωμό σεξ και μια φιλοσοφική, στοχαστική προέκταση του θέματος συνθέτουν τη γραφή σε τούτα τα διηγήματα, όπου εγείρεται μια μάταιη κραυγή για το τέλος των ανθρώπινων σχέσεων.
   Κι αυτό που απομένει είναι η απόγνωση του θανάτου που κρύβει μέσα της η σεξουαλική πράξη. Και οι ήρωες που τόλμησαν να βαφτιστούν σε αυτήν την παράφορα και που στην ουσία κατοικούν στη διπλανή πόρτα. Ανοίξτε τους, σας κοιτάζουν...

«Κάτω στην πλατεία η νύχτα αγκάλιαζε τα πάντα. Ακούγονταν φωνές, κάποιοι μάλωναν σε μια γλώσσα απόμακρη. Σειρήνες αστυνομίας. Θόρυβοι. Μαλώματα. Απορριμματοφόρα. Νεκροφόρες. Ασθενοφόρα. Ανάπηροι ζητιάνοι στις γωνίες. Ανάπηροι στα παράθυρα του τρίτου ορόφου. Ανάπηροι παντού. Ελεήστε τους ανάπηρους. Είναι τόσο ωραία η ζωή. Ειδικά όταν δεν μπορείς να την αγκαλιάσεις στην ολότητά της, να κοιμηθείς μαζί της και να τη ρημάξεις στον έρωτα ολονυκτίς. Τότε καταλαβαίνεις τη διαφορά. Και πονάς. Πονάς πολύ, βγάζεις κραυγή, κόβεις τη γλώσσα σου μετά, συνεχίζεται ο πόνος όμως γιατί είναι από μέσα όχι από έξω και τρελαίνεσαι, βρίζεις θεούς άδικα, καταπίνεις μαχαίρια, συλλέγεις οίκτους, επισκέπτεσαι γραφεία κηδειών και αποτεφρωτήρες, γερνάς γρήγορα και κλαις ξεδιάντροπα σε κάθε ευκαιρία, τρομάζεις από τη μοναξιά και σβήνεις ανάμεσα στο κοπάδι της σιωπής. Τότε αντιλαμβάνεσαι ότι το δικό σου μαύρο είναι καλύτερο από το κατάδικό τους λευκό…»

(από το διήγημα «Mαύρο το χρώμα της ελπίδας»)


Γιάννης Τσιτσίμης



Ο Γιάννης Τσιτσίμης μοιράζει τις ημέρες του ανάμεσα στο Κιλκίς (γενέθλια πόλη, 1966) και στη Θεσσαλονίκη (αιώνια αγαπημένη). Έχει εκδώσει 4 μυθιστορήματα και έχει σκηνοθετήσει 1 ντοκιμαντέρ, 7 μικρού μήκους ταινίες και  1 μεγάλου. Άρθρα, κείμενα και κριτικές του έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί σε εφημερίδες, έντυπα και περιοδικά της Β. Ελλάδας.

«Το κίνημα του βρώμικου ρεαλισμού που βρήκε απήχηση στις Η.Π.Α. τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 (παρότι ο όρος δεν «ανακαλύφτηκε» παρά μόνον το 1983) δεν βρέθηκε ποτέ στο ελληνικό εκδοτικό προσκήνιο: οι βασικότεροι εκπρόσωποι του κινήματος, όπως είναι ο Ρέιμοντ Κάρβερ και ο Κόρμακ ΜακΚάρθυ, άργησαν να μεταφραστούν· το ίδιο και ο Τζον Φάντε· μόνο ο «νονός» του μινιμαλιστικού αυτού κινήματος, Τσαρλς Μπουκόφσκι, έγινε γνωστός στην Ελλάδα, χάρη στις πρώιμες μεταφράσεις ποιημάτων και διηγημάτων του από σπουδαίες —όσο και σπάνιες — προσωπικότητες των ελληνικών γραμμάτων: ο Τέο Ρόμβος και ο Αλέξης Τραϊανός συγκαταλέγονται σε αυτούς που μετέδωσαν το κλίμα του περιθωρίου της Πόλης των Αγγέλων.
Ο Γιάννης Τσιτσίμης (Κιλκίς 1966) στο βιβλίο του Ενοικιάζομαι και άλλα διηγήματα επηρεάζεται από τον Μπουκόφσκι και τον Κουβανό Πέδρο Χουάν Γκουτιέρεζ· η αισθητική των διηγημάτων του μοιάζει πολύ με αυτή των τριών πεζογραφικών έργων του εκλιπόντος σκηνοθέτη Νίκου Νικολαΐδη. Αυτά είναι τα υλικά που χρησιμοποιεί ο Τσιτσίμης για να πλάσει τα δέκα διηγήματά του.
Στο ομώνυμο διήγημα που ανοίγει και τη συλλογή, πρωταγωνιστής είναι ένας ζιγκολό που βλέπει σιγά-σιγά την πελατεία του να μειώνεται· βαθιά μέσα στο μυαλό του κρατάει την εικόνα της Ηρίννας, μιας πόρνης από την πρώην Σοβιετική Ένωση, που έχει στοιχειώσει τη ζωή και το κορμί του: ανάμεσα στην πραγματικότητα και στις φρενήρεις ψευδαισθήσεις της ηρωίνης, τη βλέπει ολόθερμη μπροστά του, έτοιμη να τον ζεστάνει από το κρύο...»


Κώστας Δρουγαλάς, περιοδικό ΕΝΕΚΕΝ τεύχος 26ο, υπό έκδοση

Οι λυκοφιλίες των συντηρητικών, Όμηρος Ταχμαζίδης

Η λογοτεχνία: Η θεσσαλονικιά συγγραφέας Ελένα Αρτζανίδου απευθύνθηκε σε διάφορους εκδοτικούς οίκους των Αθηνών, για να αναλάβουν την εκτύπωση και κυκλοφορία του βιβλίου της «Γκασταρμπάιτερ». Η άρνηση των περισσοτέρων βασιζόταν σε ένα εμπορικό κριτήριο του τύπου: «Ποιον ενδιαφέρον οι «γκασταρμπάιτερ»».

«Γκασταρμπάιτερ»: Η κυριολεκτική σημασία της λέξης είναι «φιλοξενούμενος εργάτης»: ένας ευφημισμός, ο οποίος καταδεικνύει  το σκεπτικό και τις αντιλήψεις των Γερμανών πολιτικών ιθυνόντων, όταν αποφάσιζαν να εισάγουν ξένα εργατικά χέρια: οι φιλοξενούμενοι εργάτες θα παρέμεναν στην Γερμανία, όσο θα τους χρειαζόταν η γερμανική οικονομία. Πολύ σύντομα η (Δυτική) Γερμανία μετατράπηκε de facto σε χώρα μετανάστευσης: το κοινωνικό και πολιτιστικό πρόσωπο της άλλαξε ριζικά.

Η Θεσσαλονίκη: Οι υπεύθυνοι των αθηναϊκών εκδοτικών οίκων με την απορριπτική τους στάση εξέφρασαν κάτι βαθύτερο: ότι αγνοούν το πρόβλημα της μετανάστευσης στο βάθος του. Και αυτό διότι η μεταναστευτική ροή προς την Μεσευρώπη και την Σκανδιναβία, προήλθε κυρίως από την Βόρεια Ελλάδα.

Η Θεσσαλονίκη, από την πλευρά της, συνδέεται με το ζήτημα με πολύ συγκεκριμένο τρόπο: είναι η πόλη στην οποία «επένδυσαν» - κυρίως στην αγορά των ακινήτων- οι μετανάστες τις οικονομίες τους.

Η σιωπή: Η ιστορία της μετανάστευσης παραμένει αποσιωπημένη, σκοτεινή και αφώτιστη. Οι λόγοι είναι πολλοί. Ανάμεσά τους και οι επιλογές του αθηναϊκού κατεστημένου: τούτο προωθεί στη δημοσιότητα ότι εμπίπτει στο άμεσο ενδιαφέρον/συμφέρον του. Όσο και αν ακούγεται παράδοξο, πρόκειται για ένα παιχνίδι εξουσίας: διότι το ιστορικό και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον για μια περιοχή σημαίνει, συν τοις άλλοις, και αύξηση του συμβολικού της κεφαλαίου. Πρόκειται για μια ιδιότυπη γεωγραφία συμβολικής ισχύος.

 Το κατεστημένο του Λεκανοπεδίου, υπό τη μορφή του εκδοτικού υποσυστήματος του, επιβάλει τη σιωπή ως modus vivendi  των πρώην μεταναστών και των παιδιών τους: αυτοί δεν έχουν να αφηγηθούν  καμία ενδιαφέρουσα ιστορία άξια ανάγνωσης. Αλλά η μετανάστευση πληρώθηκε πολύ ακριβά: δεν αναφέρομαι στο οικονομικό της σκέλος, αλλά στο ανθρώπινο. Το ζήτημα παραμένει «ταμπού» για την ελληνική κοινωνία, ενώ τα «θύματά» της ντρέπονται ή αδυνατούν να ομιλήσουν για τα παθήματά τους. Ωστόσο, τα τραύματα υπάρχουν και οι πληγές παραμένουν ανοικτές: κυρίως το ζήτημα των ανηλίκων  παιδιών. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του βιβλίου της Έλενας Αρτζανίδου (κυκλοφόρησε τελικώς από κυπριακό [sic!] εκδοτικό οίκο) είναι ότι αναμοχλεύει τούτη την πλευρά της νεότερης ελληνικής ιστορίας μέσα από την προσωπική εμβίωσή της.

Περί φιλίας: Ο σημερινός πρωθυπουργός της χώρας χαρακτήρισε  την Γερμανία ως «φίλη χώρα». Είναι προφανές ότι συζητούμε για το αυτονόητο: δεν υπάρχει εχέφρων Έλληνας, ο οποίος πιστεύει ότι η Γερμανία, γενικώς και αορίστως, διάκειται εχθρικώς  προς τη χώρα μας. Μία παρόμοια γενίκευση θα αδικούσε και τους Γερμανούς και τους Έλληνες. Προς τι, λοιπόν, η έμφαση του πρωθυπουργού στη φιλική διάθεση της γερμανικής πλευράς.

Προς τι τούτη η όψιμη «γερμανοφιλία», όχι μόνο του σημερινού πρωθυπουργού, αλλά και άλλων πρωτοκλασσάτων συνεργατών του, οι οποίοι αρέσκονται οψίμως να επιδίδονται σε δημόσιες εκδηλώσεις «γερμανοφιλίας»;

Είναι προφανές, ότι πρόκειται για αμηχανία της πολιτικής τάξης της χώρας, η οποία εκδηλώνεται με μια πολιτικώς ακατανόητη «προθυμία» προς κάθε τι γερμανικό. Και δεν είναι μόνο η πολιτική τάξη, αλλά και ένα μέρος της ανάπηρης ελληνικής διανόησης προβαίνει τακτικώς σε ασκήσεις «γερμανοφιλίας» και προτείνει «γερμανότροπες» μεθόδους επίλυσης των προβλημάτων της Ελλάδας, με τη λογική ότι η χώρα και ο λαός μας «θέλουν το… Γερμανό τους»! Αλλά η όψιμη και άκριτη «γερμανοφιλία» είναι μορφή «αντιγερμανισμού»: μορφή εθνικιστικής λυκοφιλίας των συντηρητικών και στις δύο χώρες.

Φιλία: Τι πάει να ειπεί η έκφραση «φίλη χώρα;» Είναι η πολιτική της σημερινής γερμανικής κυβέρνησης φιλική προς την Ελλάδα; Και πως εκφράζεται η «φιλία» της; Ή πρόκειται απλώς για καλές προθέσεις, οι οποίες βαλτώνουν στην πράξη;

Η Γερμανία είναι «φίλη χώρα», αλλά η πολιτική της σημερινής συντηρητικής «δεξιάς» κυβέρνησης της δεν είναι καθόλου φιλική προς την Ελλάδα.

Ο πρωθυπουργός, ο οποίος επιθυμεί διακαώς να γίνει αρεστός στο Βερολίνο, γιατί γνωρίζει πολύ καλά ότι είναι γραμμένος στα μαύρα κατάστιχα της γερμανικής διπλωματίας για τις ανακολουθίες και τις εξαλλοσύνες του την περίοδο της θητείας του στο υπουργείο Εξωτερικών, έχει κάθε λόγο να θεωρεί την έλευση της καγκελλαρίου ως επιτυχία της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησής του.

 Στην πραγματικότητα η καγκελάριος με την επίσκεψή της επιχειρεί να αποτρέψει την επανεμφάνιση σε πολλές χώρες  του στερεοτύπου του uggly German- την οποία προκάλεσε η πολιτική της. Και φυσικά έρχεται να δώσει χείρα βοηθείας στην κυβέρνηση των «προθύμων» στην πολιτική του κοινωνικού και πολιτικού εξανδραποδισμού του ελληνικού λαού.

Το εθνικιστικό συντηρητικό μπλοκ εξουσίας στην Γερμανία – σε όλες του τις εκδοχές – γνωρίζει τι ακριβώς θέλει και σε τι αποσκοπεί, αλλά δε θα υποστηρίζαμε το ίδιο για το αντίστοιχο μπλοκ εξουσίας στη χώρα μας.

Ο υπερσυντηρητικός πρωθυπουργός της Ελλάδας και η εθνικιστική κομματική ακολουθία του – καθώς και οι κυβερνητικοί συνεργάτες τους – θα πρέπει να αντιληφθούν ότι τούτη η Γερμανία, της συντήρησης και του εθνικισμού, δεν είναι δυνατόν εκ των πραγμάτων να διάκειται φιλικά προς την Ελλάδα:  δεν το επιτρέπει ο πολιτικός της προσανατολισμός. Ο νέος γερμανικός Sonderweg («ιδιαίτερος δρόμος») υποσκάπτει το ευρωπαϊκό κεκτημένο και προετοιμάζει δυσάρεστα για όλους τους λαούς της Ευρώπης με πρώτο από όλους τον γερμανικό.

Προσβλέπουμε με συμπάθεια και ελπίδα στην άλλη Γερμανία, της δημοκρατικής παράδοσης, της πολιτικής σύνεσης και της κοινωνικής ευαισθησίας, η οποία από την αρχή της κρίσης δήλωσε παρούσα στο πλευρό του ελληνικού λαού και της χώρας μας.

Η αλλαζονεία της ισχύος: Η συγκεκριμένη Γερμανία δεν είναι «φίλη χώρα» προς την Ελλάδα. Αντιθέτως τη «φίλη χώρα» συναντά κανείς στο βιβλίο της Έλενας Αρτζανίδου, αλλά και στις αφηγήσεις των μεταναστών και μεταναστριών: είναι όλοι εκείνοι οι Γερμανοί και Γερμανίδες, οι οποίοι με τη στάση τους αποδεικνύουν ότι μια χώρα και ένας λαός δεν κρίνονται από την περιστασιακή του ηγεσία.

Είναι η δημοκρατική της διανόηση, τα εργατικά της συνδικάτα… Όλοι αυτοί οι οποίοι στάθηκαν στο πλευρό της χώρας μας και του λαού μας σε δύσκολες και κρίσιμες στιγμές…

Η Γερμανία είναι «φίλη χώρα», αλλά η πολιτική της σημερινής Δεξιάς συντηρητικής κυβέρνησης απέναντι στην Ελλάδα είναι εθνικιστική,άστοχη, αναποτελεσματική και απάνθρωπη. 

Όμηρος Ταχμαζίδης: δημοσιογράφος – Μagister Αrtium Φιλοσοφίας- Ιστορίας

Η παγίδα, η ταπείνωση και το μίσος

Η κατάσταση των πραγμάτων Ι: Ζούμε σε συνθήκες ηθικού και εθνικού διασυρμού. Η χώρα καταβαραθρώνεται: οικονομικώς, κοινωνικώς, πολιτικώς, ηθικώς. Καθημερινώς ολισθαίνουμε: από την μεγαλαυχία στο ψεύδος, από το ψεύδος στην φρεναπάτη, από την φρεναπάτη στο έγκλημα. Ο εθνικισμός δείχνει το αιμοβόρο πρόσωπό του. Το Κακό απέκτησε σάρκα και οστά – και φωνή. Προ παντός φωνή. Όσοι ερωτοτροπούν με τη φωνή του Κακού θα πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν απαλλάσσονται των ευθυνών τους επικαλούμενοι τη διαφθορά του πολιτικού κατεστημένου.

Κοντολογίς: όποιος νομιμοποιεί με οποιονδήποτε τρόπο τη φωνή του Κακού ανοίγει το δρόμο προς την απανθρωπία και την κτηνωδία και η μόνη λέξη που τον χαρακτηρίζει είναι «κάθαρμα».

Ο Άγγλος φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ στο βιβλίο του Education and Social Order, το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1932 (η ελληνική μετάφρασή του κυκλοφόρησε το 1976 από τις εκδόσεις Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος με τον τίτλο Εκπαίδευση και κοινωνική τάξη) αναφέρει: «… ο εθνικισμός είναι αναμφίβολα το πιο επικίνδυνο ελάττωμα της εποχής μας – πολύ περισσότερο επικίνδυνο από τη μέθη, ή τα ναρκωτικά, ή την εμπορική ανεντιμότητα ή κάποιο άλλο από τα ελαττώματα εναντίον των οποίων στρέφεται η συμβατική ηθική εκπαίδευση. Όσοι είναι σε θέση να επισκοπούν τον σύγχρονο κόσμο είναι ενήμεροι ότι λόγω του εθνικισμού, βρίσκεται σε κίνδυνο η συνέχιση ενός πολιτισμένου τρόπου ζωής» (σ. 105 κ.ε)

Η πρόβλεψη του Άγγλου στοχαστή επιβεβαιώθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα: το Άουσβιτς στοιχειώνει έκτοτε τον παγκόσμιο πολιτισμό. Ο εθνικισμός αποδείχτηκε όντως πιο επικίνδυνος από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, τη διαφθορά και την ανεντιμότητα.

Το περίφημο «Λαϊκό Κράτος» του παρανοϊκού Γερμανού δικτάτορα δεν ήταν τίποτε άλλο από ένα κράτος-συμμορία: γι΄ αυτό βύθισε χωρίς κανέναν ενδοιασμό ολόκληρους λαούς στο πένθος – μεταξύ αυτών και τον ελληνικό – και το γερμανικό λαό στην ντροπή και τον εθνικό εξευτελισμό. Ο βίος και η πολιτεία του Αδόλφου Χίτλερ αποδεικνύουν ότι τα καθάρματα δεν έχουν πατρίδα. Ο εθνικισμός είναι ο ιδιότυπος διεθνισμός του μίσους.

«Και με το μίσος περνάει ο καιρός» (Μάνος Ελευθερίου, Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές) – με το μίσος περνάει ο καιρός των καθαρμάτων.

Η κατάσταση των πραγμάτων ΙΙ: Ο ελληνικός λαός εγκλωβίστηκε στην «παγίδα του χρέους». Και ντροπιάζεται καθημερινώς. Κάθε παγίδευση δημιουργεί συναισθήματα ντροπής και ενοχής. Ο παγιδευμένος αισθάνεται ανήμπορος, ταπεινωμένος.

Ο παγιδευμένος «Άνθρωπος στο πηγάδι» (Μάνος Ελευθερίου, Αθήνα 2008) είναι αξιολύπητος – το εμβιώνει και ο ίδιος με οδυνηρό τρόπο: «Αισθάνεται ντροπή και εξευτελισμό για τη δύσκολη θέση του. Αν σωθεί, δεν πρέπει να μάθει κανείς την ταπείνωση». [σ. 165]

Ο εξευτελισμός είναι προφανής: ο  παγιδευμένος χάνει ακόμη και τον έλεγχο του σώματός του – ακράτεια ούρων κλπ. Η παγίδευση μέσα στο πηγάδι/παγίδα – σε κάθε παγίδα – είναι μια εξευτελιστική, ταπεινωτική στιγμή. Ο αυτοσεβασμός του αδύναμου να αντιδράσει ατόμου κινδυνεύει να καταρρεύσει από στιγμή σε στιγμή.

Η αντίδραση: Το θυμικό του παγιδευμένου ευρίσκεται σε διαρκή έξαρση. Αλλά κάθε θυμική αντίδραση επιδεινώνει τις συνθήκες παγίδευσης, μειώνει τις πιθανότητες διαφυγής και σωτηρίας – επισπεύδει την πιθανή κατάρρευση, το τέλος.

Ο θάνατος στην παγίδα – ο θάνατος του εγκλωβισμένου – είναι ατιμωτικός, εξευτελιστικός. Ο κοινωνικός θάνατος, τον οποίο προκαλεί η «παγίδα του χρέους» είναι και αυτός ατιμωτικός. Εξ ου ο θυμός και η οργή εναντίον της αποτυχημένης πολιτικής τάξης. Είναι η φυσική σχεδόν αντίδραση απέναντι στο ενδεχόμενο ενός κοινωνικού θανάτου, ο οποίος εξευτελίζει, ταπεινώνει. Από εδώ προέρχεται, κατά μεγάλο μέρος, και η αύξηση των αυτοκτονιών.

Η εκδίκηση: Ο ταπεινωμένος επιζητεί την εκδίκηση. Επιθυμεί να τιμωρήσει εκείνον, ο οποίος θεωρεί ότι ευθύνεται για την παγίδευσή του. Όσο πιο σκληρή αισθάνεται την ταπείνωση, τόσο πιο θυμωμένα αντιδρά απέναντι στους πραγματικούς ή φανταστικούς υπαίτιους της παγίδευσης = ταπείνωσής του. Αλλά η επιθυμία εκδίκησης εγκλωβίζει το θύμα ακόμη περισσότερο στην παγίδα.

Η μεταπολίτευση: Ένα τμήμα της παγιδευμένης και ανήμπορης Ελλάδας είχε πρόχειρη την εξήγηση για τον εγκλωβισμό της: ευθύνεται η «μεταπολίτευση». Το φάντασμα της τελευταίας στοιχειώνει το φαντασιακό πολλών εγκλωβισμένων. Η «μεταπολίτευση», της οποίας το τέλος ανακοινώθηκε πλειστάκις , μετατράπηκε σε κύριο υπεύθυνο της «παγίδευσης» της χώρας: στιγματίστηκε με την υπαιτιότητα της σημερινής οικονομικής τραγωδίας. Δικαίως; Αδίκως;

Η «μεταπολίτευση» δεν υφίσταται΄ τουλάχιστον, όπως την φαντάζονται, όσοι την… κατακεραυνώνουν. Πρόκειται απλώς για το «όνομα» - αδόκιμο μάλιστα- για μια μακρά σχετικώς ιστορική περίοδο. Η επένδυση του συγκεκριμένου συμβατικού ονόματος – το οποίο ως πιθανή «έννοια» δεν έχει καμία επιστημονική αναλυτική αξία- με αρνητικές συνδηλώσεις στοχεύει στην ενοχοποίηση μιας δημιουργικής και ελπιδοφόρου περιόδου της σύγχρονης μας ιστορίας με απώτερο σκοπό την απομάκρυνση των νεότερων γενιών από τα ιδανικά και τις αξίες με τις οποίες μπολιάστηκε κάποια στιγμή η ελληνική κοινωνία.

Η «μεταπολίτευση» συνδέεται με το ευρύτερο πλαίσιο πολιτικού και κοινωνικού εκσυγχρονισμού, επιστημονικής και πνευματικής εξύψωσης, οραμάτων και φιλοδοξιών κοινωνικής χειραφέτησης για μια δημιουργική παρουσία της Ελλάδας στο γίγνεσθαι του σύγχρονου κόσμου. Τα υπόλοιπα είναι και παραμένουν επιφαινόμενα.

Το έλλειμμα: Η απόδοση ευθυνών για τη σημερινή αδιέξοδη κατάσταση στη «μεταπολίτευση» είναι η μισή πραγματικότητα. Η άλλη μισή πλευρά της μας υπενθυμίζει ότι στο σημερινό αδιέξοδο καταλήξαμε, όχι λόγω της «μεταπολίτευσης», αλλά λόγω της απουσίας «αρκετής αντιπολίτευσης». Η «μεταπολίτευση» απέτυχε σε μεγάλο  βαθμό, όχι διότι «επιβλήθηκε», αλλά διότι «αποβλήθηκε» τάχιστα από την ελληνική δημόσια συζήτηση και συνεπώς και από την πολιτική. Από το φιλόδοξο συνολικό πρόταγμά της απέμεινε μια πανσπερμία ιδεών, αντιλήψεων και απόψεων, οι οποίες απέχουν πολύ από εκείνα που ακολούθησαν.

Η επαναφορά, πολλών από αυτές, στη σημερινή δημόσια συζήτηση θα άνοιγε εκ νέου τους δρόμους για την πιθανή ανασυγκρότηση της χώρας.

Όμηρος Ταχμαζίδης